Afrika\'da ve Asya\'nın güneyinde yaşayan dokumacıkuşları (Ploceidae), ayak ve gagalarını kullanarak ağaç dallarından sarkan yuvalar yapıyor. Kuş, ince uzun bir yaprak parçasını ya da bir otu ağaç dalına düğümleyip bağlayarak yuva yapımına başlıyor. Büyük yaprakların ucundan tutup uçarak ince uzun yaprak şeritleri kesiyor. Bükerek, düğüm atarak, dokuyarak yuvayı tamamlıyor. Ünlü kuşbilimci Dr. Frank B. Gill, düğüm atma şekillerinin türlere göre değiştiğini belirtiyor. Dr. Gill, Ornithology adlı kitabında şunları söylüyor: \'Ötücü kuşların çoğu, mimari özellikleri o kadar özgün yuvalar yapıyor ki, yapanın cinsini ya da türünü (yuvaya bakarak) anlayabiliyoruz.\' Dr. Gill, sözlerinin devamında izole edilmiş, yaşamı boyunca hiç yuva görmemiş bir dokumacıkuşunun, kendi türüne has yuvayı yapabildiğini söylüyor ve soruyor: \'Genç bir kuş, anne ve babasınınkine benzeyen karmaşık yuvayı yapmayı nasıl biliyor?\'
Hayvanlara ait ilginç yapılar arasında, karıncalara benzeyen termitlerin kuleleri de var. Yükseklikleri sekiz metreye varabilen bu devasa kuleler termitlerin yuvası değil. Yuvalar, kulelerin altında bulunan yeraltı şehirleri. New York Eyalet Üniversitesi\'nden Profesör Scott Turner, kulelerin yeraltındaki yuvaları havalandırdığını, termitlerin buna çok ihtiyacı olduğunu söylüyor. \'Birkaç milyon tanesi bir araya gelince aşağı yukarı büyük bir tavşanın tükettiği hızda oksijen tüketiyorlar, hem yuvada çok oksijen tüketen sadece termitler değil\' diyor ve termitlerin yuvada yetiştirdiği mantarların onlardan beş kat daha hızlı oksijen tükettiğini belirtiyor.
Turner ve Louhborough Üniversitesi\'nden Dr. Rupert Soar\'un araştırması, kulelerin mühendislik harikası yapılar olduğunu gösterdi. Araştırmacılar, özel bir tarayıcı ile Afrika\'nın güneybatısında bulunan kulelerin her milimetresinin görüntüsünü elde edip bilgisayarda üçboyutlu modelini oluşturdu. Dr. Soar, termit kulesinde bir solunum sistemi keşfettiklerini açıkladı. Yeraltındaki termit yuvaları, ince ve delikli duvarlarla birbirden ayrılmış birçok galeriden oluşuyor. Galeriler, bir \'baca\' ile üstte kulenin içinde bulunan geniş tünellere bağlı. Bu geniş tüneller de, kılcal damarları andıran, yüzeye açılan küçük tünellere bağlı. Bilim insanları bu sistemin, işlev açısından akciğere benzediğini belirtiyor. Kasların kasılmasıyla havanın içeri girip çıkması yerine, bu sistemde rüzgârın etkisiyle tünellerin içinde oluşan hava hareketleri, karbondioksit çıkışını ve oksijen girişini kolaylaştırıyor. Bu solunum sistemi, kör termitler tarafından inşa ediliyor.
Princeton Üniversitesi\'nden biyoloji profesörü James L. Gould, \'Bir kunduz barajının inşasında ortaya konan mühendislik yeteneği, piramitlerin ve Panama Kanalı\'nın yapılmasını sağlayan ince hesaplamalarla yarışır\' diyor. Kunduzlar keskin ön dişler, güçlü bir çene, kürek benzeri bir kuyruk gibi baraj yapmaya çok uygun \'aletlerle\' donanmış. Akan suyun önüne set çekip yapay bir gölet oluşturuyor; sonra girişi suyun altında olan bir yuva yapıyorlar. Böylece kurt gibi düşmanlarından da korunuyorlar. Ağaç kesiyor, kütükleri taşıyor, kanal açarak kütükleri yüzdürüyorlar. Taşlar, dallar, kütükler ve çamurla baraj yapıyor, su seviyesini ayarlıyor, sızıntıları durduruyorlar.
Hayvanların dünyasında balarılarının altıgen petekleri, yabanarılarının kâğıdımsı maddeden yapılmış yuvaları gibi harika yapılar var. Orta Amerika\'nın ormanlarında yaşayan Aethria carnicauda adlı uzun tüylü güve tırtılı, koza örme vakti geldiğinde önce düz bir bitki sapı buluyor. Sonra sapa geri geri tırmanıyor ve durup çok ilginç bir şey yapıyor. Vücudundaki tüyleri birer birer çekip, her uzun tüyü ağzından çıkan ipekle sapa yapıştırıyor. Bitki sapında sert tüylerden bir disk oluşturana kadar devam ediyor. Böylece, kozasına tırmanabilecek orman karıncalarının yoluna engel koymuş oluyor. Sonra biraz daha geri geri tırmanarak, aynı şekilde dört ayrı savunma hattı daha oluşturuyor. Ardından arkasına dönüyor ve bitkinin üstünden gelebilecek tehlikelere karşı kozasını öreceği yerin üstüne de diskler yapıyor.
Glasgow Üniversitesi\'nden Profesör Mike Hansell, \'Hiçbir omurgalı hayvan, ne kuş, ne yılan, ne balık, ne de memeli, hiçbir şekilde tuzak yapmıyor\' diyor. Sözlerinin devamında birçok küçük beyinli, omurgasız hayvanın ve örümceklerin çoğunun tuzak yaptığını söylüyor. Ctenizidae de tuzak kuran bir örümcek. Kuyu gibi bir tünel açıyor, içini ipeğiyle kaplıyor. Kuyunun üstüne de toprak ipek karışımından menteşeli bir kapak yapıyor! İpekten menteşe sayesinde kapak kolayca açılıp kapanıyor. Kuyunun içinde, kapağı menteşesiz tarafından tutarak bekliyor. Yukarıdan geçen avın titreşimlerini hissedince hızla kapağı açıyor; avı yakalayıp kuyuya iniyor, kapak kapanıyor.
Örümcek ağları, farklı mekanik özelliklere sahip ipeklerin ustaca birleştirilmesiyle ortaya çıkan harika tuzaklar. Her örümcek türünün, bir uzmanın kolayca ayırt edebileceği ağ örme stili var. Smithsonian Enstitüsü\'nden Dr. Jonathan Coddington, \'Bana Dünya\'daki herhangi bir örümcek ağını gösterin, size onu hangi tür örümceğin yaptığını söyleyeyim\' diyor. Yumurtadan çıktıktan sonra izole edilen yavru örümceklerin, kendi türlerine ait ağları normal şekilde yapabildikleri belirtiliyor. Bununla birlikte, işin bir başka yönü daha var. Örümcekler kendi türlerine özgü ağı örerken robot gibi davranmıyor. Biyoloji profesörü Robert B. Suter, rüzgâra ya da çevredeki bitkilere göre ağlarının tasarımında değişiklik yaptıklarını belirtiyor.
Profesör James L. Gould, kunduz barajları ve kuş yuvalarındaki muazzam karmaşık yapıyı göz önüne alan eski hayvan davranışı uzmanlarının, hayvanların detaylı mimarlık davranışlarının sonradan öğrenildiğini varsaydığını söylüyor. Ancak tecrübesiz hayvanların, mükemmel olmasa da, kendi türünün yetişkinlerinin yaptığı gibi yapılar kurduğunun gözlemlendiğini ifade ediyor ve soruyor: Bir türün bireyleri doğuştan ne biliyor, böyle bilgiyi nasıl kullanıyor?

Atlas Mart 2010, sayı 204

Yazı: Selcen Pirge

http://kesfetmekicinbak.com/mimar-hayvanlar/1950n.aspx#