Gözlem Öncesi Köknar kargası, Erzurum Ovası’nda ilk olarak 18.10.2008 tarihinde uçar halde görülmüş; ancak akşam vaktinde gerçekleşen bu gözlem sırasında kuşun fiziksel detayları tam olarak izlenememiştir. Diğer taraftan kuşun sahada görülme ihtimalinin az oluşu ve tek birey olarak izlenmesi dikkate alınıp, bu gözlem ciddiye alınmamıştır. 22.10.2008 tarihinde benekli iri bir kuşun sahada bulunduğu bilgisi alınmış olsa da yine ihtimal verilmemiştir. Kuş, 23.10.2008 tarihinde değerli dostumuz Yaşar Günbeyi tarafından ilk kez yakından görülmüş ve saat 10.00 sularında beni dersteyken arayarak “garip bir kuşun etrafta olduğunu” söylemiştir. Tabi ben anında yoklamayı alıp, öğrenciyi dağıtıp ve makine kapıp sahaya damladım. Bizim karga, kravatlı ve takım elbiseli bir fotoğrafçıyı karşısında görünce huysuzlanmadı. Resmi bir çekim oldu ama sonuçta Köknar kargası artık kayıt altına alınmıştı. Saha Bilgileri Konum: Erzurum Ovasının güneydoğusu, Atatürk Üniversitesi arazisi Matematiksel Konum: 39o 58’ Kuzey Enlemi- 41o 13’ doğu Boylamı (Coğrafi Koordinat) (konum 1:100 000 ölçekli Erzurum İ46 paftasında işaretlendi) Deniz Seviyesinden Yükseklik: 1843 metre Bitki Örtüsü: Sahanın doğal bitki örtüsü Step’tir (otsu türler). Ancak gözlem yapılan alan insan eliyle oluşturulmuş, iklim şartları nedeniyle fazla gelişememiş, seyrek Sarıçam (Pinus silvestris) ağaçlarıyla kaplıdır. Hidroğrafya (Akarsu): Gözlem alanında sürekli akışı olan bir akarsu bulunmamaktadır. Diğer taraftan, gözlem yapıldığı tarihte yağışların oluşturduğu suların drenajı için inşa edilmiş mevcut kanallar su barındırmaktaydı. Topoğrafik Yapı: Gözlem yapılan konum eğimin düşük olduğu (%3-4), geçmiş devir akarsularının alüvyonlarından oluşan bir birikinti yelpazesi üzerindedir. Bu alan Erzurum Ovası sınırları içerisinde kabul edilir. İklim Özellikleri: Sahada genel olarak Doğu Anadolu Karasal İklimi hakimdir. Gözlem yapılan dönemdeki iklim elemanlarının durumu şöyledir: Erzurum’da Ekim ayı ortalama sıcaklığı 7.5 o C’dir. Gözlem anındaki sıcaklık 11 o C olarak tespit edilmiştir. Ekim ayında Erzurum’da günlük sıcaklığın 0 derecenin altında indiği gün sayısı 12 gündür. Aynı ayda sahaya düşen yağış miktarı 46.2 mm’dir ve Ekim ayı en fazla yağışın alındığı ay olarak dikkati çeker. Bu ay içerisinde esen toplam rüzgarın %50’si doğu-kuzeydoğu (ENE) yönlüdür (Kuş bu yönden gelmiş olabilir mi ?). Genel İklim Değerlendirmesi: İklim elemanları açısından Ekim ayı, Erzurum için tüm ortalamaların ekstrem şartlar gösterdiği tam bir geçiş dönemidir. Özel türlerin sahada görülme ihtimali bu ayda yüksek olabilir ?. ----------------------------------------- Kuş Gözlemi Aşağı yukarı güvercin büyüklüğünde (300 mm), koyu kahverengi, tepesi dışında gayet sık beyaz beneklere sahip, siyah renkteki kuyruğunun uç tarafı beyaz, ayakları siyah, kanatları ise mavimsi siyah olarak izlendi. Gözlem alanında çam tohumları, böcek ve solucan yediği; beslenme işlemini iyi gelişmiş toplama iç güdüsüne bağlı olarak çok hızlı yaptığı gözlendi. Köknar Kargaları yerli bir kuş olarak bilinmekle beraber, kuluçkaya yatmadığı yerlerde kış misafiri olarak görülebilmektedir. Dağlardaki az kapalı ormanlar bu kuşlar için yaşam alanı durumdadır. Ancak kışın besin bulamadığı zamanlarda alçak seviyelere inebilmektedir (Ergene:1945,s.290). Bu bilgilerden ve bu alanda daha önce kaydı bulunmadığından, Erzurum’da tespit edilen Köknar Kargası’nın misafir olarak sahaya geldiğini söyleyebiliriz. Kargamızın, gözlem tarihinde Erzurum Ovası’nı çevreleyen dağların 2300 metreden itibaren karla kaplı olması ve Üniversite yerleşkesinde az kapalı sarıçamlardan oluşan topluluklarının bulunması nedeniyle bu konumu tercih ettiğini düşünmekteyiz. Bazı kaynaklarda Köknar kargasının sıkça ağaç tepesine tünediği yazılmaktadır. Ancak kuşun, bu davranışı özellikle tedirgin edildiğinde çevreyi rahat gözlemlemek için yaptığı gözlenmiştir. Biz kuşu gözden kaybettiğimizde, hafif gürültüler yaparak yakınındaki çam tepesine çıkmasını sağladık. Böylece onu kaybetmeden izleme olanağı oldu. Köknar kargasını, diğer kargalar gibi topluluk halinde görmeyi beklememize rağmen; Erzurum Ovası kaydında sadece 1 üye tespit edilmiştir, aynı gün benzer yapıdaki ağaç toplulukları incelense de başka bir bireye veya gruba rastlanmamıştır. Köknar kargasına yaklaşılırken eğer sabırlı davranılırsa, kuşun bir süre sonra varlığınıza aldırmadan beslenmesine devam ettiğini gördük. Ancak sizi ilk gördüğünden itibaren bir süre çamların alt dallarında takip ettiğini söylemek gerekir. Daha fazla fotoğraf için: http://www.turkcografya.com/trakus/ İyi çalışmalar Cemal Sevindi (Cemal)