Anlamsız birtakım sesleri, anlamlı sinyaller oluşturmak için bir araya getirme yetisi insanlara özgü sanılıyordu. Fakat yeni bir çalışma, ötleğen türü kuşların da bu yolla iletişim kurduğunu ortaya koyuyor.

Exeter ve Zürih Üniversiteleri araştırmacıları, Avustralya taşralarında yaşayan ve oldukça sosyal bir kuş türü olan kestane-taçlı ötleğenlerin ötüşlerindeki anlamsız sesleri bir araya getirip yeni bir anlamı ifade etme yeteneğinin olduğunu keşfetti. Bu kuşların iletişim şekli insanların anlamlı kelime oluşturma şekline oldukça benziyor. PLOS Biyoloji dergisinde yayımlanan bulgular, bugün kullandığımız ayrıntılı dil sistemlerinin ortaya çıkması ile ilgili, olası bir erken aşamayı ortaya koyuyor.

Çalışmanın anayazarı Zürih Üniversitesi’nden Sabrina Engesser, “Önceki çalışmalar, hayvanların, özellikle kuşların, sesleri kompleks bir ötüşün bir parçası olarak ayarlayabildiklerini gösterse de, bu ötüşler genellikle özel bir anlam içermiyor ve bir ötüşün seslerinin yerini değiştirmek, ötüşün içerdiği genel mesajı değiştirmiyor” diyor. “Diğer ötücü kuşların aksine kestane-taçlı ötleğenlerin ötüşleri sadece bir şarkı değil. Aksine geniş vokal repertuvarlarının karakteristiği, akustik olarak farklı küçük seslerden oluşturarak yaptıkları ayrık ötüşlerle gösterilebilir.”

“Ötleğenlerin, başlı başına yeni bir ötüşün evriminden daha kolay olan yeni anlamlar elde etmek için, zaten var olan iki sesi birleştirme yöntemini seçtiklerini düşünüyoruz” diyor makalenin ortak yazarı, 2004 yılından beri ötleğenler üzerinde çalışan, Exeter Üniversitesi’nden Prof. Andy Russell.

Araştırmacılar farklı davranışlar sırasında kestane-taçlı ötleğenlerin iki farklı “A” ve “B” sesini farklı düzenlemelerde kullandıklarını fark etti. Uçtukları sırada, “AB” ötüşünü, yavrularını beslerken ise “BAB” ötüşünü üretiyorlar.

Araştırmacılar kaydettikleri bu sesleri kuşlara yeniden dinlettiklerinde, beslenme ötüşünü duyan kuşlar yuvaya doğru yönelirken, uçuş ötüşünü duyan kuşlar gelen bir kuş olup olmadığını kontrol etmeye başladılar. Bu da bu kuşların farklı ötüşleri ayırt edebildiklerinin bir göstergesi. Araştırmacılar beslenme ötüşü ve uçuş ötüşündeki sesleri “A” ve “B” seslerine ayrıştırıp uçuş ötüşünden beslenme ötüşünü, beslenme ötüşünden de uçuş ötüşünü üretip kuşlara dinlettikleri zaman da sonuç aynı oldu.

“Bu insanlar dışında başka bir canlının da anlamsız elementlerden yeni anlamlar üretme yeteneğinin gözlemlendiği ilk durum” diyor Zürih Üniversitesi’nden ortak yazar Dr. Simon Townsend. “Bu iki ötüş yapısal olarak birbirine çok benzese de, birbirinden çok farklı iki davranışsal durumda oluşturulup, dinleyen kuşlar tarafından ayırt edilebiliyorlar.”

İlk “B” sesi beslenme ötüşü ve uçuş ötüşü arasındaki anlamsal farkı ayrıştırmaya yarıyor, tıpkı Türkçe’de “yaz” ve “az” kelimelerindeki anlam farkını “y” harfinin oluşturması gibi. “Bu yapılanma çok basit görünse de, insanlarda yeni anlamlar üretme yeteneğinin nasıl evrimleştiğine dair biza ipucu verecek nitelikte” diyor Dr. Simon Townsend. “İnsansı atalarımızda bu yetenek ilk geliştiğindeki yapısı bu şekilde olabilir.”

Çev. Yusuf Can Semerci

Fotoğraf:Adem Yağız