Kırlangıçlar, ötücüler, kumkuşları ve deniz kuşlarının aralıksız günlerce, haftalarca hatta aylarca dünyayı dolaştığı biliniyor.  Uykusuzluğun performansı olumsuz etkilemesinden ötürü bu kuşlarıın havada uyku ihtiyacını giderdiği tahmin edilir.

Kuşlar uçarken nasıl oluyor da düşmeden veya çarpmadan uyuyabiliyor? Rattenborg’ un araştırmasında yeşilbaşların tehlikeli yerlerde beyinlerinin yarısını devre dışı bıraktığı tespit edilmişti. Bir grubun en kenarında bulunuyorsa, yeşilbaşlar beyinlerinin bir yarısını (hemisfer) uyanık ve o yarıdaki gözünü açık tutarak tehditlerden uzak durur.  Yunusların da uyurken yüzebildiği gerçeği ile birleştirince kuşlarda bir nevi otopilot özelliği sayesinde uçabildikleri düşünülüyor.

Bir araştırmada çizgili kumkuşu erkeklerinin haftalarca uyumadan kur yaptığı tespit edildiği için uçuş uykusu ihtimali kuvvetleniyor.  Ama hala bunlar tahminden öte değil.

Doğru sonuca ulaşmak için araştırmacılar beyin aktivitelerindeki ve davranışlardaki değişimi kaydetmelilerdi. Bu şekilde iki tür uykuyu ayırabiliyorlar : yavaş dalga uykusu ve hızlı göz hareketi uykusu. Uçan kuşlardaki beyi aktivitesi ve kafa hareketleri için ufak bir cihaz ile elektrokardiyografik ölçümler yapılmış.  

Galapagos Ulusal Parkı işbirliği ile fırkateyn kuşlarını incelemişler. Uçan balıkları ve mürekkep balıklarını avlamak için haftalarca durmadan uçabilen fırkateyn dişilerine yuvada iken ufak “uçuş kayıt cihazı” takılmış. Kuşlar cihazı 10 gün ve 3000 km boyunca taşımışlar. Kayıt cihazı bu arada beyin ve kafa hareketlerini kayıt etmiş. Yuvaya dönüp dinlendikten sonra kuşlar yeniden yakalanıp cihazlar sökülmüş.  Cihazdaki sonuçlara göre bu kuşlar uçuş esnasında farklı yöntemlerde uyumuşlar. Gündüz uyanık kalırken gece beynin kapandığı anlara denk gelinmiş. Kuşların termal ile yükseldiği anlarda dönüş yönündeki gözün açık olduğu, diğerinin kapalı olduğu tespit edilmiş. Aynı zamanda hızlı göz hareketi uykusuna rastlanmış. Bunu yaparken kuşların kafasının kısa süreliğine düştüğü ama uçuş davranışının değişmediği gözlenmiş. En büyük sürpriz fırkateyn kuşunun uçarken günde ortalama 42 dakika uyumasıdır. Karaya ulaştıktan sonra bu süre günde 12 saate çıkmıştır. 

https://www.sciencedaily.com/releases/2016/08/160803111738.htm

Fotoğraf için Basri Akçasoy’a teşekkür ederiz.

TÇ