Bilimsel Sınıflandırma: Alem: Animalia (Hayvanlar) Şube: Chordata (Kordalılar) Sınıf: Aves (Kuşlar) Takım: Falconiformes (Gündüz yırtıcı kuşları) Familya: Falconidae (Doğangiller) Alt familya: Falconinae (Doğanlar) Cins: Falco Tür: F. Eleonorae Ada doğanı (Falco eleonorae), doğangiller (Falconidae) familyasından orta büyüklükte bir doğan türüdür. Adını Sardunya Adası\'nın kahramanı olan Arborea\'nın Eleonor\'undan almıştır. Görünüşü, uzun sivri kanatları ve kuyruğu, ince bedeniyle gri doğana ya da delice doğana benzer. Uçuşta alt kısımdaki kızıl renge ve koyu-gri kanat altı örtüleri ile kontrast oluşturan soluk gri uçuş tüylerine; aynı zamanda beyaz yanak ve koyu bıyık çizgisine dikkat ediniz. Bu doğanın erkek ve dişisi benzerdir. Ancak iki donu vardır. Hem erkek hem de dişilerin yaklaşık %30\'u koyu form ve %70\'i açık formda görülür. Kara ve soluk donlar; Kara donda, uçuşta koyu kurşuni bir kuş gözlenir. Soluk donunda ise; üst kısımlar kurşuni, çene ve boğaz beyaz olup, gözün hemen altında kara bir benek vardır. Göğüs hafif kara çizgili, göğsün altı ve karın kızılımsı olup yoğun bir şekilde koyu-gri çizgilidir. Bacaklar zeytin yeşili ve gözler kapkaradır. Bu nedenle Yunanca adı \"Mavromatis\" (Kara gözlü) dür. Dişide boyun lekesi ve gerdan daha kirli, gri beyaz, göğüs ve karın daha açık renktedir. Gaga gri, ayaklar yeşil sarı, göz kahverengidir.

Uzun kanatlı ve uzun kuyruklu bir doğandır. Uzun ve ince kanatlarıyla delice doğana benzer, kanat açıklığı erkek gökdoğana yaklaşır. İki donu vardır. Açık donu renkleriyle delice doğan gibidir; ondan daha koyu üstü, çizgisiz parlak siyah kanat telekleri ve kontrast oluşturan simsiyah kanat altı örtüleri ile ayrılır. Uzaktan açık renkli boğazı ve yanakları dışında kopkoyu gözükür. Koyu donu çizgisiz isli siyahtır; erkek aladoğandan boyu, kanat ve kuyruk oranları, uçuşu, kanat altı deseni, üstten ve alttan koyu kanat telekleri, bacaklarında kırmızı olmamasıyla ayrılır. Her iki donunun gencinin alt tarafı da açık donun erişkinin den daha açık renklidir, delice doğandan benekli ve çizgili kanat altı örtülerinin teleklerden daha koyu olması, koyu firar hattı ve daha ince bıyığı ile ayrılır. Çoğu zaman çiftler ya da sürüler halinde, özellikle alaca karanlıkta avlanır. Delice doğan gibi havada böcek yakalar, ancak arada rüzgâra karşı havada asılı kalabilir ve inanılmaz bir dalış yeteneği vardır. Yazın sonuna doğru üremeye başlar, yavrularını sonbahar geçit kuşu ötücülerle besler.

Genellikle Akdeniz ve Ege kıyılarındaki kayalık adalar ve dik kıyı uçurumlarında yuva yapar. Avlanma alanı deniz üzerinde, kıyıdaki bataklıklar, göller veya açık ormanlık alanlar arasında 2000 ila 3000 metreye kadar yükseltilerde bulunabilir. Daha belirgin olarak, Ege Denizi’ndeki adaların kayalık kıyılarında, ada doğanı dâhil olmak üzere birçok kuş türü için değerli üreme, beslenme ve yuvalama zemini sunan önemli ekosistemler bulunmaktadır. Uzak yamaçlara zor erişim bu alanlardaki insan varlığını en aza indirgemektedir. Böylece burada ada doğanlarının gerekli güvenlik ve izolasyonu bulmalarına izin verilmektedir. Kayaların ve uçurumların doğal boşlukları ve çatlakları, genç bireylerin ilk uçuşları sırasında uçurumun yüksekliğini kullanırken, avcılardan korunma ve yuvalar için destek sunar. Ancak yuvalama alanlarındaki düşük besin mevcudiyeti nedeniyle yuvadan uzakta avlanabilirler ve geceleri sadece kuşların birkaçı koloniye döner. Nitekim ada doğanının bu spesifik dönemde aktif olduğu alanın muhtemelen 1000 km²’yi aştığı kabul edilmektedir. Böylelikle üreme kolonilerinin bulunduğu adalar tüm kuşları besleyemezler ve ada doğanları kıyıdan çok uzakta olan dağlarda Türkiye’nin batısı boyunca ve Yunanistan’ın anakarasında tespit edilebilir ve diğer doğan türleriyle karıştırılabilir.

Yaz ziyaretçisidir. Doğu Afrika ve Madagaskar’da kışlar. Üreme alanlarından uzakta Türkiye’nin batısı boyunca düzenli olarak görülür. Yakındoğu’da geçit kuşudur. Kanarya Adaları’nda, Kuzeybatı Fas’tan doğuda, Yunan adalarına ve Kıbrıs’a kadar adalarda ve kayalık kıyılarda dağılım gösterir. Avrupa, türün küresel büyüme aralığının yüzde 95’inden fazlasını oluşturur. Akdeniz\'de ve Ege Ada\'larında kışlamalar bildirilmiştir. Göç eden bireyler, Akdeniz ülkelerinde (Özellikle Portekiz, Gibraltar, Tunus, Güney Fransa ve Korsika) düzenli olarak gözlenmiştir. Kanarya Adaları (Lanzarote’nin kuzeyi), Kuzey Afrika (Fas’ta iki koloni: Biri Mogador adasında, diğeri Essaouira’da), Balear adalarında, Girit ve Kıbrıs’ta ürer. İtalya’nın batı kıyılarında ve Sicilya civarındaki adalarda da birkaç koloni olmakla birlikte İtalya\'daki kolonilerin çoğu Sardunya Adasındadır. Adriyatik\'te, özellikle İtalya açıklarındaki Tremiti Adalarında ve Hırvatistan açıklarındaki adalarda az sayıda bulunur. Yunan Adaları, dünya nüfusunun yarıdan fazlasını bulundurur. Kolonilerin çoğu Sikladlarda, Girit ve açıklarındaki adalarda, az sayıda da Limnos ve Sporadlardadır. Az sayıda, Ege\'deki Türk Ada\'larında ve Kıbrıs\'ta (3 koloni) bulunur. Tüm Güney Kıbrıs sahilleri boyunca gözlenebilir. Kuzey Afrika\'da Cezayir\'in Habibas Adalarında, Skikda yakınlarındaki bir adada ve anakarada Grande Kabylie sahilinde koloniler vardır. Akdeniz\'in kuzeyinde çok nadir olup, İngiltere\'de (4 kayıt), Danimarka, Finlandiya, İsveç, Almanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Portekiz, Bulgaristan, Moritanya ve Madeira Adalarında da rastlantısal konuk olarak gözlenmiştir. eBird Ada doğanı dağılım haritası: http://ebird.org/ebird/map/elefal1?neg=true&env.minX=&env.minY=&env.maxX=&env.maxY=&zh=false&gp=false&ev=Z&mr=1-12&bmo=1&emo=12&yr=all&byr=1900&eyr=2017

Ada doğanının olağandışı özelliği mevsime bağlı olarak diyet değiştirmesidir. Ada doğanı yılın büyük bölümünde kelebekler, böcekler, çekirgeler, yusufçuklar ve kanatlı karıncalar gibi büyük uçan böcekler ile beslenirler. Bu gibi avlar genelde uçuş sırasında yakalanır ve yenirler. Bununla birlikte, üreme mevsimi boyunca diyet küçük göçmen kuşlara geçer ve Avrupa\'dan Afrika\'ya sonbahar göçlerini gerçekleştiren küçük ötücülerle beslenirler. Göç mevsimi boyunca yavrularını iyi ve kesintisiz bu besinle büyütürler. Ötücü kuşlar havada yakalanır, avlanma genellikle deniz üzerinde gerçekleşir ve birkaç ada doğanı bir araya gelerek bir bariyer oluşturur. Böylece av gerçekleşir. Takip eden dönemde ve ekim sonuna kadar beslenme bu şekilde devam eder. Ekim ayının sonundan Kasım ayının başına kadar olan dönemde Doğu Afrika\'ya, özellikle de Madagaskar\'a uçar ve kışları böceklere dayalı bir diyete döner.

Ada doğanı Nisan-Mayıs aylarının sonlarında üreme alanlarına ulaşır ve 10 ila 300 bireylik koloniler oluştururlar. Yuva uçurum veya dik yamaçlardaki bir çukura ya da çatlaklardaki deliklere yapılır. Temmuz ve Ağustos ayları arasında dişi 1 ila 3 yumurta yapar ve 28 ila 30 günlük kuluçka süresinden sonra yavru çıkar. Dişi, kuluçka süresinin çoğunu gerçekleştirir ve ilk birkaç hafta boyunca yuvayı korurken, erkek ise yuva için avlanır. Yavrular yaklaşık 37 ila 40 günde tüylenir ve uçmaya başlarlar. Uçmaya başladıktan iki hafta sonra koloniden ayrılırlar ve yaklaşık iki yaşında üreme olgunluğuna erişirler. Ağırlık erkeklerde 350-390 gr, dişilerde 340-460 gr’dır. Yumurta hacmi 24.38 cm³ ve ağırlığı 25.67 gr’dır.

Kışları çoğunlukla Madagaskar, Doğu Afrika ve Mascarene Adaları’nda geçirirler. Kızıldeniz üzerinden göç ederek kışlayacakları bölgeye ulaşırlar. Kanarya Adaları\'ndakiler bile güneye doğru göç etmeden Akdeniz\'i geçerek bu yolu izler. Ancak bazı saha araştırmaları sonucunda İtalya ve İspanya’daki Ada doğanlarına GPS (Küresel konum belirleme) cihazı takılarak Sahra üzerinden Madagaskar’a göç ettikleri de teyit edilmiştir.

The IUCN Red List Status: Least Concern ( En az endişe) Nüfus büyüklüğü: 29200-29600 Nüfus eğilimi: Artan Olgunluk (ıslah / ikamet): 3.760.000 km² Nüfus Gerekçesi: Avrupa’da ( yetiştirme aralığının > %95’ini kapsar), nüfusun 14300-14500 çift olduğu tahmin edilmektedir ve bu 28700-29100 olgun bireye eşittir (BirdLife International 2015). Kuzey Afrika nüfusunun yaklaşık 250 çift veya 500 olgun birey olduğu tahmin edilmektedir (Ferguson-Lees ve Christie 2001). Dolayısıyla genel nüfus 29200-29600 olgun bireyde tahmin edilmektedir. Trend Gerekçesi: Küresel nüfusun çoğunu elinde tutan Avrupa’da nüfusun arttığı tahmin edilmektedir (BirdLife International 2015). Tehditler: Ada doğanına yönelik tehditler, çoğunlukla üreme alanlarında insan rahatsızlığı şeklinde ortaya çıkmaktadır. Modern ulaşım ve turizm için altyapının geliştirilmesi, daha önce erişilemeyen bu yerlerin artık turistik bölgelerden kolayca ulaşabileceği ve kolonilerin yakınındaki insan rahatsızlığının, ada doğanlarının yumurtalarını terk etmesine veya daha uzak yerlere taşınmasına neden olduğu düşünülüyor. Ayrıca bazen adalara bırakılan kedi ve disiplinsiz av köpekleri aç kaldıkları zaman yuvaları tahrip edebiliyor. Ada doğanlarına karşı doğrudan doğruya yapılan zulüm, yetişkin kuşların vurulması ve yumurta toplama şeklinde gerçekleşir, ancak bu tip avcılık faaliyetleri son yıllarda Akdeniz’de gerilemiştir. Bununla birlikte, avlanma Madagaskar’da kış mevsiminde gerçekleşebilir, burada habitat kaybı ve bozulması başka bir sorundur. Tür, zararlı olarak kabul edilen diğer hayvanlara yasadışı olarak sunulan zehirli suyun yanı sıra zirai mücadele ilaçları yoluyla sekonder zehirlenmeye maruz bırakılarak istenmeyen zehirlenmelerden de etkilenebilir. 1999 yılında BirdLife International tarafından, Ada doğanına yönelik tehditleri değerlendirmek ve bunlarla mücadele etmek amacıyla bir eylem planı hazırlandı. Önerilen koruma önlemleri, turizm ve kıyı yönetimi ile ilgili uygun politikaların teşvik edilmesinin yanı sıra, kolonilerin korunmasının arttırılması, avcıların adalara girmesinden kaçınılması, halkın farkındalığının artırılması ve kış mevsiminde ve göç yolu boyunca habitat korumasının sağlanmasını da içeriyordu. Ada doğanının, üreme ve göç alışkanlıklarının geliştirilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğu da vurgulanmıştır.

Ada doğanlarının üreme mevsiminde 1000 metre yükseklikte uçtukları bilinmektedir, genellikle küçük ve gevşek sürüler halinde hareket etme eğilimi gösteren (bazen yalnız olan) toplulukları vardır. Esas olarak alaca karanlıkta avlanırlar. Koloni bireyleri, diğer kuşları ( martı ) gayet agresifçe kovalar. Üreme kolonileri oluşturmadıklarında, yalnızlığı tercih ederler. Bu doğanın avlanma tarzı etkileyicidir. Kural olarak üç tanesi, kıyıya yakın bir mesafede; denizin üzerinde üç farklı yükseklikte uçar. Biri dalgaların üzerinde, diğeri bir o kadar daha yüksekte, sahil kayalıkları civarında ve üçüncüsü ise her ikisinin arasında bir yerde, ava kaçacak çok az mesafe bırakacak bir yerde uçar. Yukarı veya aşağı hızlı pikelerle avı yakalar. Hızla yön değiştirebilirler. Uçuşta hızlı ve zariftir, avlanırken bir delice doğan gibi hareketli olsa da kanatlarını esnek ve yumuşak bir edayla çırpar, kanat çırpışı şaşırtıcı derece yavaştır.

Diğer ismi Kara-Mor Doğan Yunanca adı \"Mavromatis\" (Kara gözlü) English: Eleonora\'s Falcon Czech: ostříž jižní German: Eleonorenfalke Danish: Eleonorafalk Spanish: Halcón de Eleonora Finnish: välimerenhaukka French: Faucon d\'Éléonore Icelandic: Eyfálki Italian: Falco della Regina Japanese: ereonorahayabusa Japanese: エレオノラハヤブサ Dutch: Eleonora\'s Valk Norwegian: Eleonorafalk Polish: sokół skalny Portuguese: Falcão-da-rainha Portuguese (Brazil): Eleonora\'s Falcon Russian: Чеглок Элеоноры Slovak: sokol ostrovný Swedish: eleonorafalk Chinese: 艾氏隼

Diğer doğanlara göre çok daha sesi çıkan bir doğan türüdür. Özellikle, üreme öncesi dönemde; çeşitli sesler çıkarırlar. Çıkardıkları sesler arasında; alan belirleme ötüşü, karşılama ötüşü, tehlike ötüşü, stres ötüşü, av transferi emri ötüşü, avın gelişini haber verme ötüşü gibi değişik ötüşler tespit edilmiştir. Üredikleri deniz yarlarının çevresinde yüksek ve boğuk “kiğyik-kiğyik-kiğyik” sesi duyulur. Yuvanın yakınlarında alarm benzeri “kak kak” ve “kekekeke…” sesi vardır.

http://www.xeno-canto.org/explore?query=Falco+eleonorae&view=3 http://datazone.birdlife.org/species/factsheet/eleonoras-falcon-falco-eleonorae http://www.bbc.co.uk/nature/life/Eleonora%27s_Falcon http://www.arkive.org/eleonoras-falcon/falco-eleonorae/ http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=1825&aID=855 http://www.iucnredlist.org/search https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=9EA1F12D48EB0120 https://www.hbw.com/species/eleonoras-falcon-falco-eleonorae#Descriptive_notes https://tr.wikipedia.org/wiki/Ada_do%C4%9Fan%C4%B1 Biodiversity Journal, Breeding biology of Eleonora’s Falcon, Falco eleonorae Gené, 1839 (Accipitriformes Falconidae), in Northeast Algeria at Sérigina Island, 2013, 4 (1): 117-124 Doğa Derneği Yayınları, Arazi Rehberi, Türkiye ve Ortadoğu\'nun Kuşları, R. F. Porter, S. Christensen, P. Schiermacker-Hansen (Sayfa: 52, 272) HarperCollinsPublishers, Collins Bird Guide 2nd Edition, The Most Complete Guide to The Birds of Britain and Europe, Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterström, 2009, Page: 118-119 Birds of Israel (Daha önceki güncellemelerde ayrıntılı olarak belirtilmemiş)