Açıklama :
Gallus gallus)
Orman tavuğugillerden kuşların, özellikle Avrupa ve Asya da yaşayan siyah tüylü türlerinin ortak adı.
Sülün keklik ve bıldırcınların yakın akrabası olan ormantavukları, iri yapılı hızlı ama kısa süre uçabilen av kuşlarıdır.
Gagaları kalın ve küt bacakları kısa kanatları kısa ve yuvarlak bacakları ve burun delikleri tüylerle örtülüdür.
Uzunluğu 86 santimetreye ulaşan erkeklerin kuyrukları geniş göğsü parlak yeşil siyah parıltılıdır.
Ayrıca gözlerinin üzerinde parlak kırmızı bir deri parçası bulunur.
Dişilerin kahverengi ve beyaz tüyleri benekler ve çizgilerle bezelidir.
Dişiler çalıhorozunun dişisine benzer.
Başları küçük ve tüylüdür.
Göz üzerinde çizgi halinde tüysüz bir kısım vardır.
Bacakları kısa, tırnaklara kadar tüylerle kaplıdır.
Dişi: 700-850 gr
Erkek: 1100-1500 gr
Tanımı :
Habiatı :
Familya üyeleri soğuk yerlere uyum sağlamışlardır. Alp'lerde 2500m.lere dek uyum sağlamış olup genellikle ibreli ormanlık alanlarla doğa örtüsü daha zengin dağlık alanlara uyum sağlar.
Yayılışı :
Kuzey yarımkürede yayılış gösterirler.
Avrasya ile Kuzey Amerika nın orta ve kuzey kesimlerinde yaşarlar
Kafkas kara ormantavuğu (Tetrao mlokosiewiczi) kara ormantavuğuna çok benzeyen bir türdür.
Kafkasya daki dağlarda Türkiye de Rize ve Artvin in yüksek kesimlerinde yaşar.
Bu kuş dünyanın başka hiçbir bölgesinde mevcut değildir.
Bu bölgeye olan özgülüğü nedeniyle oldukça değerli ve gelecek nesillere nakledilmesi gereken bir doğa ve kültür mirasıdır.
Beslenme :
Başlıca besin kaynaklarını;
tohumlar, tomurcuklar, üzümsü meyveler ve bocekler oluşturur.
Biyolojisi :
Yuvalarını toprağa yaparlar.
Erkekler aynı üreme döneminde birden çok eş edinebilir.
Dişiler yuvaya sarımsı desenli 10 kadar yumurta bırakır.
Çok eşli kuşlardır, üreme zamanı lek denilen gruplar oluştururlar.
Bu gruplarda erkekler dişileri etkilemek umuduyla birbirlerine üstünlük sağlamaya çalışırlar, Lekler genelde güney yamaçlarda kar kaplı veya çayırlık alanlar üstünde gerçekleşir.
Burada kanatlarından çıkan ince bir ıslık sesi eşliğinde erkekler çiftleşme danslarını yapar ve beyaz kanat altlarını tüm güzelliğiyle sergilerler.
Bir kısım erkeklerse göğüs tüylerini kabartıp, kuyrukları havada paralel koşular yaparlar. Nisan, Mayıs ve Haziran ayları lek zamanları olmakla beraber bazı bireyler sonbaharda da kur davranışlarını sürdürürler.
Dişiler tek başlarına kuluçkaya yatarlar, yuvalarını yoğun bitki örtüsü altına yaparlar özellikle huş, ormangülü, ardıç gibi odunsu kısa çalıları tercih ettikleri gibi ot yüksekliğinin uygun olduğu alpin çayırları da kullanabilirler.
Bir seferde 8-12 arası yumurta yaparlar ve kuluçka süresi 20 ile 25 gün arasındadır.
Palazlar 10- 15 günlükken uçmaya başlar, 2. ayın sonunda erişkinlerle aynı büyüklüğe ulaşırlar.
Göçü :
Popülasyonu:
Ülkemizin kuzeydoğu dağlarında yaşayan bu tür Kafkaslara endemik olmakla beraber Birdlife International (Dünya Kuşları Koruma Örgütü) ve de IUCN Dünya Koruma Örgütü hakkında yeterli bilgi olmayan kategorisinde değerlendirilmiştir.
Popülasyonu ve Dağılımı
Dağılımı kuzeyde Rusya, Doğuda Azerbaycan Güneyde İran ve batıda Türkiye ile sınırlı bir alan içine sıkışmıştır ve yaklaşık 12,000 km2 ile Avrupa daki en dar yayılımlı orman tavuğu türüdür.
Dünya populasyonu 50.000-100000 birey arası tahmin edilmektedir.
Turkiye 600 1000 to 1500 G Eken in litt to G Kirwan (2002)
Tüm populasyon rakamları yaşam alanı sınırları ve ortalama yoğunluk temel alınarak tahmin edilmiştir.
Davranışları :
Üreme mevsimlerinde açık alanlarda yaptıkları gösterilerle dikkat çekerler.
Üreme mevsimi boyunca çeşitli gösteriler yapan erkeklerin yüksek perdeden ötüşü kavga eden kedilerin ya da şişeden çekilen mantarın çıkardığı seslere benzer.
Erkekler üreme mevsiminde sabahın erken saatlerinden başlayarak açık alanlarda toplanır ve dişilere güzelliklerini sergilerler.
Tüylerini kabartıp alttaki beyaz tüylerini göstermek için kuyruklarını açar kanatlarını yerde sürükleyerek öne arkaya koşup havaya sıçrarlar.
Ayrıca öne doğru fırlayarak birbirlerine saldırıyormuş gibi yaparlar ama ender olarak gerçekten dövüşürler.
Gösteri sırasında çıkardıkları sesler gıdaklamaya ve karga sesine benzer.
Dişiler genellikle biraz uzakta durur ve çevrelerinde olup bitenle pek ilgilenmezler.
Yerel Adlar :
Yerel adları,
orman tavuğu,yaban tavuğu,huş tavuğu,dağ tavuğu,fındık tavuğu,çil tavuğu,kayın tavuğu,Kafkas tavuğu,orman horozu,gece horozu,çalı horozu ,ağaç tavuğu gibi adlar takılır.
Daha çok Doğu Karadeniz de yaşadığından yöre insanımız ona kakumi ve ngola kotume der.
Huş tavuğu Huş Tavuğu ya da Mere Horozu adlarıyla da bilinir.
Orman tavuğu halk arasında, bednüs, yaban tavuğu olarak da bilinir
Ses-Ötüşü :
Yüksek seslidir, gösterişli ve biraz güvercin-gibidir.
Kaynaklar
1-http://www.oiseaux.net/oiseaux/galliformes/tetras.lyre.html
2-Türkiye ve Avrupa'nın kuşları
3-Kaynak: Delinetciler Paylaşım Forumu