Çalıkuşu gibi,sürmeli çalıkuşu da Avrupa’nın en küçük kuşları arasında yer alır.Yaklaşık 9cm boyunda ve ağırlığı 4 ila 6.5 g arasındadır.Kanat açıklığı 13-16cmdir.Görünüşü çalıkuşuna benzer .Sürmeli çalıkuşları , çalıkuşuna benzer,sarı yeşil bir sırtı,beyazımsı gri bir karnı ,kanatları daha koyudur,kanatlarının üzerinde iki adet beyaz bant vardır.Sürmeli çalıkuşlarını,çalıkuşlarından ayıran en önemli fark,gözlerinin üzerindeki beyaz çizgidir,bu çizgi onları çalıkuşlarından daha renkli gösterir.Bu beyaz çizginin üzerindeki siyah çizgi de biraz daha dikkat çekicidir. Erkekleri ve dişileri birbirlerine benzerler,ancak erkeğin başının üzerindeki tüyler dikkat çekici turuncu iken, dişininkiler sarıdır.Yavruların başının üzerinde bu renkli alan sonbahardan sonra oluşur ve görünüşleri yetişkin kuşların görünüşünü alır.

Çalıkuşları ve sürmeli çalıkuşları aynı habitatta bulunurlar. Ancak sürmeli çalıkuşları ,çalıkuşları kadar köknarlara bağımlı değildir. Karışık ormanlarda ve yapraklı ve çalılarla kaplı ormanlarda daüreyebilir. Parkların,mezarlıkların ve büyük bahçelerde de görülmesi nadir değilidir. Bölgesel olarak sürmeli çalıkuşları ağaç sınırına kadar ürerler. Akdeniz ülkelerinde çok alçak makiler ve daima yeşil kalan meşeler uygun üreme alanları oluştururlar.

Avrupa, kuzey Afrika, Madeira Adalarında yavrular. Kısmen göçmendir.

Sürmeli çalıkuşları gün içinde yaklaşık kendi ağırlıkları kadar yememliler,hatta büyük soğuklarda ve göç esnasında iki misline ihtiyaç duyarlar. Sürmeli çalıkuşları,çalıkuşlarından daha büyük avları tercih eder,ancak yavruları için minik böcekler(Collembola) yakalar.Sürmeli çalıkuşları avlarını seyrek dalların üst tarafında ararken,çalıkuşları sık dalların arasında dolaşarak dalların altında avlarını ararlar,bunun için çalıkuşları dallarda tutunmalarını kolaylaştıran ayaklarının siğil ve nasırlarla kaplı oluşunu ve arka tırnaklarının daha kıvrık ve güçlü olması özelliğini kullanırlar,buna nazaran sürmeli çalıkuşlarının ayak tabaları daha düzdür.Beslenmek için ağaç üzerinde av aradıkları bölgeler de farklıdır,sürmeli çalıkuşları ağacın alçak dallarını ve çalılıkları böcek aramak için tercih ederler ve sık sık ağaç değiştirirler.Bu nedenle beslenme rekabeti olmadığından,aynı habitatta sorunsuz yaşayabilirler.

Yarıyuvarlak,elastik yuva yosun ve otlarla bir köknar ağacının 5-10m yüksekliğindeki bir dalının alt tarafındaki küçük dalların arasına saklı bir şekilde örülür. Yuva içi tüylerle kaplıdır.Yuva sadece dişi kuş tarafından örülür. Mayıs başında yuvaya 8 ila 10 yumurta bırakır ve yılda iki kez kuluçkaya yatar. Dişi, yumurtalar üzerinde yaklaşık 15 dakika yatar ve sonra beslenmek üzere 8 dakikalığına dışarı çıkar. Yuvanın ısı depolama gücü ,dişi yumurtalar üzerinden kalktıktan sonra,depoladığı ısıyı yumurtalar üzerine aktaracak şekildedir. Yavrular yuvada yaklaşık üç hafta kalırılar ve elastik yuva,yavrular ile orantılı olarak büyür.

Sürmeli çalıkuşları hemen hemen saf avrupai kuşlardır.Kuzeybatı Afrikada,Avrupada,Akdeniz ülkeleri ve Akdeniz adalarında ürerler.Kuzey Avrupada bölgesel olarak Danimarkada ürer ,şimdilerde güney İngilterede de ürediği görülüyor.Doğu Avrupada Litvanya ve Ukraynada ve lokal olarak Türkiyede ve Batı Kafkaslarda görülür.Orta Avrupada yaşayan Sürmeli çalıkuşları Akdeniz ülkelerinde kışlayan göçmendirler

Sürmeli çalıkuşları henüz nesli tükenmekte olan türler arasında bulunmamaktadır. Global yayılma alanı 1.000.000ila 10.000.000 km2dir. Sürmeli çalıkuşuna bu alanda sık rastlanır,Avrupada 6.700.000-13.000.000 adet sürmeli çalıkuşu olduğu tahmin edilmekte (BirdLife International in prep). Global populasyon henüz tam olarak tespit edilememiştir.Kırmızı Listede (IUCN ) sürmeli çalıkuşu least concern (yani risk altında değildir) olarak kayıtlıdır.

Sürmeli çalıkuşları ve çalıkuşları arasındaki en belirgin fark da erkeklerin dişilere kur davranışlarıdır.Sürmeli çalıkuşu erkekleri dikkat çekici kafa tüylerini dikleştirip başını da yatay tutarak dikkat çekici yüzünü de gösterirken,çalıkuşları başlarını öne eğerler. Yarıyuvarlak,elastiki yuva yosun ,liken ve otlarla bir köknar ağacının 5-10m yüksekliğindeki bir dalının alt tarafındaki küçük dalların arasına saklı bir şekilde örülür. Yuva içi tüylerle sık kaplıdır.Yuva sadece dişi kuş tarafından örülür.,buna karşın çalıkuşlarında eşler birlikte yuvayı yaparlar. Dişi ,Mayıs başında yuvaya 8 ila 10 adet 13.5x10.3 mm ebadında ucu kahverengi belirsiz lekeli ,mat açıkpembe-kumrengi,nadıren beyaz iğ şeklinde yumurtalar bırakır ve yılda iki kez kuluçkaya yatar. Dişi tek başına kuluçkaya yatar ve erkek tarafından besleniyor olsa da (çalıkuşlarından farklı olarak daha sık beslenir)dişi, yumurtalar üzerinde yaklaşık 15 dakika yatar ve sonra beslenmek üzere 8 dakikalığına dışarı çıkar. Yuvanın ısı depolama gücü ,dişi yumurtalar üzerinden kalktıktan sonra,depoladığı ısıyı yumurtalar üzerine aktaracak şekildedir. Yavrular yuvada yaklaşık üç hafta kalırılar ve elastik yuva,yavruların büyümesi i ile orantılı olarak büyür. Yaklaşık 34-35 gün sonra yavrular kendi başlarının çaresine bakabilirler.

Yüksek ve ince sesini bazı kulaklar,özellikle yaşlı insanların kulakları ya az duyar ya da duyamaz. Sürmeli çalıkuşunun cıvıltısı çalıkuşunun cıvıltısından daha yüksektir.

Enzyklopedie der Brutvögel Europas (Çeviri:Emine Nurhan Tekin)