Sağlam karakterli oluşları, vefalı ve faydalı beslenmeleri (böcekler, çekirgeler, karıncalar, salyangoz ve diğer haşeratlar), tek eşli ve hep aynı eşle çiftleşmeleri insanların kendilerine olan ilgilerini arttırmış ve insanlar arasında özlem duyulan, tükenen duygu ve hasletlerin timsali sayılmıştır. Türkiye’de hiçbir zaman bir av kuşu olarak değerlendirilmemiş ve saygı duyulan bir kuş olmuştur.

     Kelaynakların neden Birecik’i seçtikleri de merak konusudur. Doğal yaşam ortamlarını burada bulabildikleri gerçeğinin yansıra; bu sırrı şu anda yaşadıkları Fırat nehri kıyısındaki vadi boyunca uzanan ve şu anda koruma altına alındıkları istasyonda da bulunan, kalker kayalıklarda bulunan “kalsit ”maddesinin kelaynak kuşlarının üreme gücünü arttırdığı söylenmektedir. Orman bakanlığınca 1977 yılında “Birecik Kelaynak Üretim İstasyonunun kurulmasından sonra alınan önlemlerle sayının arttırılmasına çalışılmıştır. En az 2 elemen olmak üzere yeterli personel kelaynakların beslenmesi ve bakımı ile koruma çalışmaları için istihdam edilmiştir. Üretme istasyonunda kelaynakların beslenmesine ayrı bir önem verilmiş ve gündüzleri kuşların doğal olarak beslenmeleri haricinde düzenli olarak her gün sabah ve akşam yem verilmiştir. Kelaynaklar her yıl göç mevsimi olan Temmuz ayında barınaklara alınmış ve şubat ayında doğaya salınmıştır. Bu arada yine her yıl bir grup kelaynak dışarıda bırakılarak bunların göçe gidip gelmeleri sağlanmıştır. Göçe gidip gelme karşılıklı olarak 1992 ye kadar devam etmiştir. Üretim istasyonundaki kelaynak sayısı 112 ye çıkmıştır. Bu nadide kuştan Darıca Faruk Yalçın Hayvanlar Âlemi Ve Botanik Parkı olarak bünyemizde de bulunmaktadır ve üretilmeye çalışılmaktadır. Son olarak Birecik’te bu yıl 39 yeni yavru dünyaya geldi. Bu güzel haberi de sizlerle paylaşmak isteriz.

   Kelaynakların yok olma nedeni: yanlış tarım politikaları sonucunda kurutulan sulak alanlar ve böcek öldürmek için tarlalarda kullanılan ağır kimyasallar(özellikle DTT)  bu kuşun neslini tükenmenin eşiğine getirmiştir. KELAYNAKLARI KORUMA ÇALIŞMALARI

   Kelaynaklar, dünyada nesli tükenmek üzere olan ve en fazla tehlike altında olan kuşlar arasındadır. Kelaynakların bilimsel adı “Geronticus eremita”dır. Eski Mısırlıların hiyerogliflerinde yer alan kelaynaklar, Avrupa Alplerinden 400 yıl önce kayboldular. Kitle halinde yok oluşlar 1950’lerden sonra zirai ilaçlar, özellikle DDT’nin kullanımıyla başladı. Şu an itibariyle dünyada sadece Türkiye’de(Birecik Urfa) ve Fas ”ta koloni halinde yaşamaktadırlar.1976 yılında 2 adet ergin 9 adet yavru kelaynak kuşu yakalanarak koruma altına alınmıştır.(Birecik Fidanlık Müdürlüğünde) ve 1977 de Orman Bakanlığınca “Kelaynak Üretim İstasyonu” kurulmuştur. 2 adet kafes telle çevrili barınak kurulmuş ve istasyonun etrafı tel örgüyle koruma altına alınmıştır. Kelaynakların üretim istasyonu ve çevresine alışmaları ve uyum sağlamaları, göçle gelen kelaynaklarında buraya gelmeleri için istasyonun yamaçlarına maket kelaynaklar konulmuş ve kuşlar arasında bu şekilde bir iletişim kurulmuştur. Kelaynakların çirkin ve tuhaf görünüşleri onlara ayrı bir çekicilik kazandırır. Çıplak kafalı ve enselerindeki tüyleri ile komik bir görünüm kazanırlar. Bu yüzden halk arasında “kelaynak” da denir.

Kelaynak fotoğrafı: Ahmet Karataş (rousettus)
 

Nuray Gündoğdu

Eğitim ve Etkinlikler Sorumlusu/Education and Event Area Manager

Faruk Yalçın Zoo

Faruk Yalçın Hayvanat Bahçesi ve Botanik Parkı A.Ş.

Tuzla Yolu Cad. No: 15 (297) 41870 Darica Kocaeli Turkiye

Gsm: +90 541 852 37 36 Tel: +90262.653.66.66 Faks: +90262.654.02.69

www.farukyalcinzoo.com