Kuşların, elektrik hatları, rüzgâr türbinleri, bina pencereleri gibi insanlar tarafından yapılmış yapılara çarpmaları sonucu yaşadıkları ölümlerin önüne geçmek üzere çözümler üretilmeye çalışılıyor. Kuşların görüş ve çevrelerini algılayış biçimlerini yeniden araştırarak problemin temeline inmek etkili çözümlerin üretilmesinde kilit noktayı oluşturuyor.

 Biz insanlar tarafından bakıldığında, kuşların koca binaları, elektrik direklerini, baz istasyonlarını, rüzgâr türbinlerini görmemeleri (gündüzleri) tuhaf karşılanıyor. Ancak bu büyük ve bizim açımızdan “gözden kaçmayacak” yapılar tehlike altındaki türleri tehdit edebilir. Avrupa’da 16 yıllık bir periyodu kapsayan tahminleme sonucunda, şu anda tehlike altında görülmeyen Leylek (Ciconia ciconia) gençlerinin yaklaşık %25’inin, erişkinlerinin de %6’sının her yıl elektrik hatlarına (tellere ve direklere) çarpması ve elektrik çarpması sonucu öldüğü, yapılan çalışmalar sonucunda ortaya konuyor. Sadece bu oranlar bile kuşların bizim düşündüğümüzden daha farklı bir görsel dünyaları olduğunu anlatmaya yetiyor. Kuşların dünyayı nasıl algıladıklarını anlayabilmek için bilim adamları algısal/duyusal ekolojiye (sensory ecology) yöneliyorlar. Bu bilim dalı, hayvanların çevreleriyle olan ilişkilerinin altında yatan algısal/duyusal bilgileri araştırıyor. Daha önceleri kuş çarpışmaları için önerilen çözümler sadece insan bakış açısından değerlendiriliyordu. Şimdi ise bu sorun, kuşların algısal dünyasından ele alınmaya çalışılıyor.

Kuşların dünyayı algılama biçimlerine ait bilgiler ışığında yapılan araştırmalar, görmekapasiteleri ile açık bir alanda uçarlarken ki davranışları arasındaki ince bağlantıları ortaya koyuyor. Kuşlar uçuşları sırasında aşağıya bakmak ve görüş alanlarını arttırmak amacıyla kafalarını çeviriyorlar. Bu davranış, özellikle belli bazı türlerde, gidiş yönlerini görmelerinde geçici körlük etkisi yaratıyor. Kısacası, kafalarını çevirdikleri süre zarfında önlerini görmüyorlar.

Diğer taraftan araştırmalar, kuşların önlerini/ileriyi görüşlerinin, mekânsal detaylardan çok hareketleri algılamaya yönelik olduğunu da gösteriyor. Bir kuş avlanırken tabi ki bu algılama biçimi onun hayatında çok daha önemli hale geliyor. Yani bu durum, kuşların ilerledikleri yönde duran yapıları (ne kadar büyük olsalar bile) görmelerindeki sıkıntıları da açıklıyor. Bunun yanında kuşlar uçarlarken belirli hız sınırlarında uçmak zorunda kalıyorlar. Mesela bazı kuşlar uçuşları sırasında belirli hızın altına doğal olarak inemiyorlar, bu da onları, özellikle kötü hava şartlarında görüş azaldığında, etraflarındaki ve önlerindeki mekânsal bilgileri elde etmede daha da yavaşlatıyor, yeterli bilgiyi almak için gerekli zamanı bulamıyorlar. Böylece ani şekilde yönlerini değiştirmeleri gerektiğinde bunun için yeterli zamana sahip olamıyorlar.

Kuşların algılama biçimleri ile ilgili bütün bu bilgiler ışığında çarpmalara karşı çok daha iyi çözümler ortaya konabilir. Çözümlerin, tür bazında olması gerekiyor ancak çarpışmaların yoğun olduğu yerlerde, tehlike arz eden yapıları daha görünür, dikkat çekici hale getirmenin pek başarılı sonuçlar vermediği belirtiliyor. Bunun yerine kuşların uçuş yönlerini değiştirmenin daha etkili olabileceğine işaret ediliyor

Kuşların ileriye bakmaktan ziyade aşağıya ve yan taraflara baktıkları varsayıldığında, yapıların üzerine yerleştirilen sinyallerin de etkili olmayacağı öngörülüyor. Bunun yerine kuşlara engel teşkil eden bariyer-yapıların uygun mesafe uzağına yerleştirilecek sinyal ve uyarı seslerinin daha etkili olabileceği ifade ediliyor. Ancak bu yöntemin de bazı sakıncaları olabileceğinden şüphe edilebilir. Her durumu kendi koşulları çerçevesinde değerlendirerek, vakalara özel çözümler ortaya koymak gerekiyor.

Kuşların insanlar tarafından yapılan yapılara çarpması problemine insanların bakış açısından yola çıkarak çözüm getirmeye çalışmak, çabaları boşa çıkarıyor. Kuşların temel ekolojilerine dayanarak çözüm getirmeye çalışan bu araştırma, neden bazı türlerin diğerlerine göre, bahsedilen yapılara, çarpmaya daha eğilimli olduğunu bize açıklıyor. Yine bu araştırma, çarpışmaları azaltma konusunda bir rehber geliştirmede de yardımcı olacak değerli bilgileri bizlere sunuyor.

kaynak:http://www.cozumekoloji.com/index.php/blog/112-kuslar-insan-yap-lar-na-neden-carpar

Fotoğraf: Mustafa Sözen (spalaxtr)