Mogan Gölü veya yerel adıyla \"Gölbaşı\", Ankara\'nın 25 km güneyinde Gölbaşı ilçesinde bir göldür.

Mogan gölünün yüzey alanı 561.2 Hektar (5.61 km2), ortalama derinliği 2.80 m., su yüzey kotu 972 m., göl çevresi uzunluğu 14 km., uzunluğu 11 km. ve genişliği ortalama 500 metredir. Kurak zamanda en derin yeri 4.5 metre olup, suyun en yüksek olduğu dönemde ortalama derinliği 5 metre civarına çıkmaktadır.

Mogan gölü alüvyon birikimi arkasında oluşmuştur, gölün suyu hafif tuzludur. Eymir Gölü ile bağlantılıdır. Gerek Mogan gerek Eymir Gölleri \"set gölleri\"dir; Ankara Elmadağı’ndan inen derelerin sürüklediği bol miktardaki kum, çakıl gibi taş parçaları eski bir vadide yer yer birikinti konileri biçiminde yığılmış, gerilerinde Eymir gölünün ve Mogan gölünün (5-10 metre derinliğindeki) çanakları belirmiştir göllerin uzanışı bir vadi uzanışına uymaktadır.

Mogan Gölü toplam 11 dereyle beslenmekte olup bunların başlıcaları Sukesen, Başpınar, Gölova, Yavrucak, Çolakpınar, Tatlım, Kaldırım ve Gölcük dereleridir. Gölbaşı ilçesinin ve Ankara-Konya karayolunun böldüğü Mogan ve Eymir gölleri Ankara-Konya yolu altından da geçen bir kanalla birbirlerine bağlı olup, Eymir Gölünün beslenmesi Mogan gölündendir; yani gölün esas kaynağı Mogan gölüdür ve Mogan çıkışındaki regülatör ve kanal vasıtasıyla Mogan\'dan 3 metre daha düşük seviyede bulunan Eymir Gölü beslenmektedir. Ayrıca iki göl arasındaki 10–15 km. kalınlığa sahip alüvyal tabakalar, yağışlarla kabaran Kepekliboğazı deresi ve diğer talî derelerin topladığı suları bünyesine çekerek tabandan da Eymir gölünün beslenmesine yardımcı olur. Eymir Gölü\'nün çıkışı İmrahor Vadisine doğrudur ve gölün fazla suları Batı-Doğu doğrultusunda İmrahor Vadisi\'ne akar.

Açık göl alanı ve bunu çevreleyen sazlık, ıslak çayır, bozkır, kuru tarımsal alan, koruluk ve yapay ağaçlık alanlardan oluşur. Köklü su bitkilerinin bulunduğu göl besin açısından oldukça zengindir. Göl kıyıları taş ve kum zeminlidir. Genişliği 100 metreyi bulan sazlık alanlarda küçük göl aynaları bulunur. Bu göl aynaları birçok ördek türü tarafından eşleşme döneminde kur gösterisi yapmak ve daha sonraki dönemde ise yavrularını yüzdürmek amacıyla kullanılır. Gölün güneyinde 750 km2 genişliğindeki Çökek ve Gölcük bataklıkları, mevsimsel sulak çayırlar, küçük gölcükler, deltacıklar ve tarım alanlarından oluşur. Daha güneydeki tarıma uygun olmayan topraklar, zengin sucul bitki örtüsü ile yaban hayatına ev sahipliği yapar. Gölün batı kısmındaki Kalındil Burnu ve güneyinde endemik yanardöner bitkisi bulunur. Bu bitkinin en iyi topluluğu, çam ağaçlandırması yapılan Süleyman Demirel Hatıra Ormanı içinde yer alır.

1910 yılında oluşan aşırı yağışlar akabinde Mogan ve Eymir gölleri yüzeyde birleşerek geçici olarak tek göl halini almışlardır.

İç Anadolu bölgesinin önemli sulak alanlarından birisi olan Mogan Gölü, her mevsim birçok kuş ve memeli türünü barındırır.Özellikle göç zamanında kuşların dinlenme ve beslenme alanıdır. Mogan gölü ve çevresinde görülen belli başlı kuş türleri; elmabaş patka,bahri,pasbaş patka ,dikkuyruk,macar ördeği,küçük kerkenez,kerkenez,küçük batağan,bıyıklı baştankara,angıt,yeşilbaş sayılabilir.Ayrıca,büyük suçulluğu,ak kuyruklu kızkuşu,sarı gagalı leylek,ak çaylak,telli turna,ince gagalı kervançulluğu,tepeli guguk gibi nadir ve rastlantısal türler fotoğraflanmış ve kayıtları alınmıştır. Dikkuyrukların ve Pasbaş patkaların üreme alanlarından birisidir.

2010 ve 2011 yıllarında Ankara çevresinde görülen bol yağış hem Mogan hem de Eymir Gölü\'nü olumlu anlamda etkilemiş, çok uzun yıllar sonra ilk defa çok bol miktarda su Mogan Gölü\'nden Eymir Gölü\'ne regülatör kapakları açılması sayesinde salınmıştır bu sayede Mogan Gölü çevresindeki rekreasyon alanı da su baskınından korunmuş ve Eymir Gölü\'nde ise su altı ve su üstü yaşam biraz zenginleşebilmiştir.

Mogan gölü sularında Sazan, kadife balığı, Turna balığı, Gümüş balığı, Kerevit yetişir. Ancak göldeki oksijen oranının düşük oluşu ve çevresel kirlenme balık soylarını tehdit etmektedir. Göl, kentsel ve endüstriyel kirlenmeye maruzdur. 2008\'de Kızılırmak nehrinden göle su verilerek suyun oksijence zenginleştirilmesi sağlanmıştı, 2009\'da bu su verilmeyince binlerce yavru gümüş balığı ve sazan balığı ölmüştür.2012 yılında yine Mogan\'ı besleyen 4 derede felaket yaşanmış ve binlerce balık kıyıya vurmuştur.Sebebi bilinmemektedir.

Alandaki Aktiviteler

Gölün kuzey yarısı günübirlik tesislerle çevrilidir. Ticari balıkçılığın yasak olduğu gölde, kuş gözlemciliği, sportif balıkçılık, kürekçilik, yelkencilik ve doğa fotoğrafçılığı gibi faaliyetler yaygındır. Göl kıyıları hafta sonlarında yoğun olarak piknik amaçlı kullanılmaktadır. Yakın dönemde göle bakan çok sayıda yazlık ev ve tesis kurulmuştur. Gölde kürek ve yelkenciliğe yönelik sportif imkanlar da vardır. Ayrıca hafta sonları görülen hız motorlarının sayısı da artış göstermektedir. Göl çevresinde tarım kısıtlıdır.

Koruma ve Yönetim

Mogan ve Eymir gölleri, su toplama havzaları ile birlikte 1990 yılında Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) ilan edilmiştir (Toplam alanı 24,5 km2).

Başlıca Tehdit ve Sorunlar

Eskiden gölün alanı 5 ila 10,2 km2 arasında değişmekteydi. Ankara taşkın kontrolü projesi kapsamında, 1972 yılında gölün çıkışı kanal içine alınarak başına bir regülatör inşa edilmiş, göl 971 – 973 kotları arasında yönetilmeye başlanmıştır. Bunun yanı sıra, Gölbaşı’nda 1,6 km2 alanı etkileyen taşkın kontrolü çalışmaları yapılmış, güneyden göle akan iki derenin üzerinde toplam 12 hm3 su tutan iki küçük rezervuar inşa edilmiştir.

Gölbaşı 1995 yılında sadece 15 hanelik bir yerleşim birimi iken, önemli karayollarının inşaası sonrasında kısa sürede büyümüş, Ankara’nın mesire yeri olma özelliği ile de 2012 Ocak ayı itibariyle nüfusu 105 bine ulaşan bir kent haline gelmiştir. Mogan Gölü’nün yazlık, gazino, lokanta ve çay bahçesi gibi tesisler için aranan bir bölge haline gelmesi, doğal yapıyı gittikçe artan ölçüde rahatsız etmektedir. Göl çevresinden gelen evsel ve endüstriyel atıklar ile tarım alanlarından gelen kimyasal gübre ve ilaçlar göle karışmaktadır. Alanda son yıllarda sazlık yangınları artmıştır. Yasadışı avcılık azalmış olmasına rağmen nesli tehlike altındaki dikkuyruk, Macar ördeği ve paspaş patka için ciddiyetini korumaktadır. Son yıllarda yağışların azalması ile birlikte Mogan’dan Eymir’e olan su akışı azalmış ve göldeki su rejimini engelleyerek canlı türlerinin hayatını tehdit etmeye başlamıştır.

Cansu Özcan