Kuşlar ( Aves ) / Ötücü Kuşlar ( Passeriformes ) / Sinekkapangiller ( Muscicapidae ) / Kuyrukkakanlar ( Oenanthe ) Aksırtlı Kuyrukkakan ( Oenanthe finschii - Finsch\'s Wheatear ) Önceleri Karatavukgiller ( Turdidae ) familyasının bir üyesi olan Küçük Ötücü Kuşlar’ın bir alt türü olarak sınıflandırılırken, şimdi Sinekkapangiller ( Muscicapidae ) familyasına yerleştirilmiştir. Adını Alman naturalist Otto Finsch’ten almıştır. Açık arazide yaşayan ve yerde dik duran, 14 - 16 cm. boyunda, 22 - 25 gr. ağırlığında ve kanat açıklığı 25 - 27 cm. olan, küçük ya da orta büyüklükte ötücülerdir. Ayırt etmede, beyaz kuyruk sokumu ve kuyruğundaki ters “ T “ şeklindeki siyah desen en önemli etmendir. Erkekleri çoğunlukla birbirinden rahatça ayırt edilebilirken, dişileri birbirine çok benzerler. Gençlerinde bulunan açık benekler onların belirgin özellikleridir. Yazın cinsiyetleri kolay ayırt edilirken, baharda zor, kışın ise daha zordur. Erkek aksırtlı kuyrukkakan ön taraftan bakıldığında, daha çok bir alaca kuyrukkakana benzer. Fakat soluk gri ya da krem renkli sırtı görüldüğünde bunun bir aksırtlı kuyrukkakan veya karakulaklı kuyrukkakan olabileceğini fark edersiniz. Erkek aksırtlı kuyrukkakanın yüzünde ve boynunda siyahlık vardır. Tamamen siyah olan kanatlarına bağlanan, soluk gri sırtı ve beyaz karnı arasında vücudu boyunca uzanan siyah bir çubuk olduğu görülür. Nispeten düz baş deseni ve siyah kanat altı tüyleri, karakulaklı kuyrukkakan ile karıştırılabilir. Ancak aksırtlı kuyrukkakanlar, büyük başları ve kısa kuyrukları ile güdük kuşlardandır. Genellikle kızıl kahve kulak örtüsü ile üstten gri görünür. Ve uçtuklarında kuyruk bölgesindeki geniş ve koyu siyah “T”, daha net şekilde fark edilir. Dişi aksırtlı kuyrukkakanın üst kısımları kahverengi-yeşil, alt kısımları ise kirli beyazdır. Kuyrukkakanın dişisine benzer. Kanatları siyah, sırtı kahverengi yerine açık gridir, boğazı siyah olabilir. Kuyruğu erkeğin kuyruğuna benzer.

Bitki örtüsü bakımından fakir arazilerde, taşlı kurak tepelerdeki tarlalarda, kayalık yamaçlarda, alçak dağların yanındaki dere yataklarındaki kümelenmiş taşların bulunduğu yerlerde, kuru / ılıman iklimin hüküm sürdüğü bölgeler ile yarı çöllerde yaşarlar. 1500 metre seviyesindeki yükseklikler yaşamı ve üremeleri için ideal ise de, 2000 metreye kadar rakımlarda da üreyebilirler.

Aksırtlı kuyrukkakan, Türkiye’de üreyen ve kışlayan tek kuyrukkakan türüdür. Türkiye’den doğuya doğru Afganistan’a kadar, güneye doğru ise Mısır’a kadar olan coğrafi alanlarda ( Ortadoğu’nun tamamında ve Kıbrıs’ta ) yayılış gösterirler. Bulgaristan’ın güneydoğusunda ( Emona ) da yaşadıkları tespit edilmiştir. Türkiye’de, Antalya / Korkuteli civarındaki birçok yamaçlarda, Niğde / Demirkazık’ın eğimli bölgelerinde ve Pamukkale’nin kayalık bölgelerinde, diğer bölgelere oranla daha sıklıkla rastlanılabilir.

Böcekler en tercih ettikleri besin türüdür. Gerektiğinde tohumlar ve diğer bitki türleri ile de beslenirler.

Yuvalarını, kaya çıkıntılarındaki deliklerde, taşların aralarında ya da kenarlarında, nadiren de kumluk alanlardaki kemirgen barınaklarında yaparlar. Her yıl nisan ayında, 4 ile 6 arasında yumurta yaparlar. Yumurtaları elipse benzer, parlak ve pürüzsüz olup üzeri kızıl / kahve çil ve beneklerle kaplıdır ve soluk mavi renklidir. Kuluçka dönemi 12, 13 gün sürer ve sadece dişi kuş yumurtaların üzerinde yatar.

Kısa mesafeli göçler yapan, kısmi göçebe bir türdür. Göç yerleri ve yolları tam olarak belirlenmemişse de, kışı geçirmek ve üremek için farklı yükseltideki bölgelere kısa mesafeli göç ettikleri bilinmektedir.

Aksırtlı kuyrukkakanın genel nüfusu konusunda kesin bir bilgi yok. Türün geleceğinin şimdilik tehdit altında olmadığı ancak Türkiye’deki üreme hızının yavaş olduğu belirlenmiştir. Türkiye’nin güney ve orta bölgelerinde, 1999 yılında yapılan tespitlerine göre, 1000 çift aksırtlı kuyrukkakanın yaşadığı tahmin edilmektedir.

Çok ürkektirler. Çoğu zaman başlarını oynatır, kanat ve kuyruklarını kakarlar. Hızlı ve çevik uçuşları ile uçan böcekleri kolaylıkla avlayabilirler.

Yerde, bir tünekte ya da uçuşta öterler. Ötüşleri genellikle “tsit” şeklinde ıslık, kısa / kesik ve gıcırdamalı bir şakımadan oluşur. Araya tek heceli sert sesler de katılır. Gençleri, net notalı ıslıkla karışık cızırdama sesleri çıkarır.

Türkiye ve Avrupa’nın Kuşları ( Hermann Heinzel, Richard Fitter, John Parslow ) http://my.ort.org.il/holon/birds/bd22.html http://en.wikipedia.org/wiki/Finsch\'s_Wheatear http://www.birdguides.com/html/vidlib/species/Oenanthe_finschii.htm