Kuşlar ( Aves ) / Ötücü Kuşlar ( Passeriformes ) / Sinekkapangiller ( Muscicapidae ) / Kuyrukkakanlar ( Oenanthe ) Boz Kuyrukkakan (Oenanthe isabellina - Isabelline Wheatear) Önceleri Karatavukgiller ( Turdidae ) familyasının bir üyesi olan Küçük Ötücü Kuşlar’ın bir alt türü olarak sınıflandırılırken, şimdi Sinekkapangiller ( Muscicapidae ) familyasına yerleştirilmiştir. Boz kuyrukkakan, kuyrukkakan türleri içerisinde en iri olanıdır. Erkeği ile dişisi arasında hemen göze çarpan farklılıklar yoktur. Tür genel olarak dişi bir kuyrukkakana benzer. İri, açık ve boz renkli, gagası büyük ve bacakları uzundur. Diğer kuyrukkakanlardan daha dik dururlar. Boz kuyrukkakanı bilhassa kış donunda iken, kuyrukkakanlardan ayırmak büyük dikkat ve ustalık ister. Boz kuyrukkakanın kanatları açık renklidir ve gövdesi ile fazla kontrast oluşturmaz. Tıknaz ve nispeten şişman bir vücuda sahiptir. Düzgün ve yuvarlak, kubbemsi bir başı vardır. Uzun ve kuvvetli bir gaga yapısına sahiptir. Gözü ile gagası arasında siyah bir çizgi ( sürma ) şeklinde tüyler vardır. Bacakları diğerlerine göre bariz şekilde uzundur. Tür olarak bütün kuyrukkakanların kuyruğunda bulunan siyah renkli “T” şeklinin, boz kuyrukkakanda dikey kısmı çok kısa olmasına karşın, paralel kısmı çok geniştir. Bu tüy farklılığından dolayı, kuyruğunun tamamı siyahmış gibi görünür. Kuyruğu diğer türlere göre daha geniş ve daha kısadır. Uçarken kanatlarının kenar kısmının altında ve üstünde bulunan koyu renk kenar bandı hemen göze çarpar. Kanatlarının alt kısmı solgun renkli tüylerle kaplıdır. Boz kuyrukkakanlarda mevsimsel renk farklılıkları fazla değildir. Erkek ve dişiler arasında, diğer kuyrukkakan türlerinde olduğu gibi çarpıcı farklar yoktur. Erkeklerin özellikle boz-kahverengi üstü ve soluk sarı-beyaz alt kısmı, siyah beneklerle noktalanmış daha koyu kanatları, geniş beyaz arka tarafı ve kuyruğunda siyah geniş bir bant vardır.

Şekil itibariyle arazi arızaları sert olmayan, yumuşak ve nispeten düz hatlı bölgeleri tercih ederler. Gevşek kumlu ve çakıllı araziler boz kuyrukkakanlar için uygun değildir. Açık fakat bakir fundalıkları, büyük kayalık alanları, killi balçık ve kumlu arazileri tercih ederler. Lokal olarak nehir kıyılarındaki sık çayırlarla kaplı alanlar ile düz ve engebesiz biçilmiş otluk alanlar ve ağaç tipi bitki örtüsünün sık olmadığı yeterli büyüklükteki çıplak alanlar yaşam koşulları için uygun sahalardır.

Karadeniz’e kıyı olan yerlerde, Hazar Denizi çevresinde, Orta ve Doğu Akdeniz kıyılarında, Suriye, Irak, İran, Pakistan ve Hindistan’a kadar olan bölgelerdeki ova ve platoların 3500 metre rakıma kadar olan seviyelerinde sıcak ve kurak iklimlerin yaşandığı bölgelerde görülür. Yaygın olarak Türkiye’deki otlak ve çayırlıklı platolarda ( Korkuteli ), düz steplerde ( Sultan Sazlığı ) rastlanır.

Genel olarak böcekçildirler. Kanatlı böcekler, omurgasızlar ve özellikle karıncalarla beslenirler. Boz kuyrukkakanla beslenen de vardır doğal olarak: http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=2fsdl15@d&idx=8936

3000 metreye kadar olan rakımlardaki eğimli bayırlarda, dere yataklarında, kuru otların bulunduğu açık arazilerde, bozkır, yarı çöller, taşlık boş araziler ve yamaçlarda ürerler. Buna bağlı olarak ekseriyetle steplerde ve step çöllerde yaşayan bu kuş, çukur yerlerdeki yuva kurma imkanlarına bağımlıdır. Yuvalarını kemirgenlerin açtıkları çukurlara ya da terkedilmiş arı yuvalarına, doğal oyuklara, yerdeki veya kayalardaki yarıklara yaparlar. Arı kuşu gibi toprak sırtlara yuva kurabilirler. Yuvanın içini, kuru otlarla, köklerle, yünlerle ve kuş tüyleri ile döşerler. Bulgaristan, Türkiye’nin Akdeniz ve Karadeniz kıyıları hariç orta kesimleri, Kafkaslar, Hazar Denizi kuzeyi çevresindeki uygun habitatlarda Nisan – Haziran aylarında ürerler. Bir seferde 5 – 6 yumurta yumurtlarlar. Yumurtalar yarı eliptik, düzgün, parlak, soluk mavi, nadiren de küçük kırmızı beneklidir. Kuluçka dönemleri yaklaşık 12 gün sürer. Yumurtaların üzerinde sadece dişi kuşlar yatar.

Göçmen kuşlardır. Güney Rusya ve Orta Asya\'dan Kuzey Pakistan\'a kadar yayılış gösterirler. Kışı Afrika ve Hindistan\'da geçirirler. Batı Avrupa\'da nadir görülürler. Kışları batı Afrika’nın kuzeyinde Tunus’un kuzey kıyılarına kadar giderler. Sonbaharda göç çoğunlukla batı-güney-batı veya güney-batı yönünde ve gece olur. Romanya ve Bulgaristan’da da görülmesine rağmen Ukrayna’daki kuş popülasyonunun büyük bir kısmı Karadeniz’in doğusuna göç eder. Türkiye’deki göçmen kuşların en yaygın oldukları yerler Karadeniz ve Akdeniz kıyıları ile Batı Anadolu’dur.

Türün geleceği tehdit altında değildir. 400 – 1400 çift Avrupa’da (İngiltere’de 1995 yılında 10 çift kadar görülmüştür), ki çoğunluğu Yunanistan ve Bulgaristan’da yaşar. Türkiye’de bir milyon çift boz kuyrukkakan popülasyonunun olduğu tahmin edilmektedir.

Ürkektirler ve çevik hareketlidirler. Gövdelerini göze batacak şekilde oldukça dik tutarlar. Avını yakalamak için yüksek bir yerde bekler ve gördüğünde de hızla inerek avlar ve avını hızlı darbelerle zemine vurur, yeni bir tüneğe çıkmadan yer. Genellikle avlanma davranışında aynı tünekleri kullanır. İlkbaharda yüzeye yakın olan omurgasız hayvanları, yere konup gagası ile toprağı kazarak avlar. Yavrular yuvada iken, dişi kuş dışkı artıklarını gagası ile yuvadan uzaklaştırır.

Ötüşü gür ve taklitlidir, ara sıra uçuşta kuyruğunu açık tutarak öter. Başlıca sesleri: düdüksü bir ‘duiit’ ve tiz bir ‘uiit-uit’.

Türkiye ve Avrupa’nın Kuşları ( Hermann Heinzel, Richard Fitter, John Parslow ) http://en.wikipedia.org/wiki/Isabelline_Wheatear http://www.birdguides.com/html/vidlib/species/Oenanthe_isabellina.htm http://my.ort.org.il/holon/birds/bd16.html