Açıklama :
Zarif, orta boylu bir kuyrukkakandır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu ve kuzeybatı İran\'da bulunan \"xanthoprymna\" alttürünün boğazı, başının yanları ve boynu siyah olup koyu kahverengi kanat köşesiyle birleşir. Kuyruk sokumu kızıl olsa da, kuyruk teleklerinin kenarının kökü beyazdır. Kuyruk ucundaki siyah bantlar dardır; oysa daha iri büyük kızılcanınki tamamen siyahtır. Kanatlarında beyaz azdır. Dişisinin boğazında genellikle siyah yoktur, ancak kuyruk sokumu ve kuyruğu erkekteki gibidir. İran\'ın kuzey batısı dışındaki bölgelerinde bulunan \"chrysopygia\" alttüründe dişi ve erkek aynı görünümdedir, boğazında siyah bulunmaz, üst tarafı kirli grimsi olup kuyruk sokumu ve kuyruğun kenarı kızıl turuncudur. Kuyruk sokumu biraz daha açık olabilir. Ara formlar görülebilir ; siyah boğazlı ve kuyruk kenarı turuncu ya da chrysopygia gibi ancak kuyruk kenarı beyaz kuşlara rastlanır.
Dişisi başında kızıllığın ve sarımsı kanat panelinin olmamasıi kuyruğundaki daha az siyah ve boyu ile ayrılır. Kuyruk kenarı turuncu olan kuşlar daha iri boylu büyük kızılcanın dişisinden bu özelliklerle ayrılırlar.
Tanımı :
Habiatı :
Kuru, step iklimli ve özellikleyüksk irtifa ovalar ile genellikledağlık bölgeleri seçer.Stepleri ve çıplak arazilerde ki oyuk, çatlak gibi uygun olşumları tercih eder.Kışları ise nadiren çöl özellikleri olan alanları seçer ancak çoğunlukla kullandığı yuvalar yalçın kayalıklar ve kurak arazilerde ki çalılıklardır.
Yayılışı :
Yaz ziyaretçisidir. Kışı İran\'ın güneyi, Umman, BAE, nadiren Arabistan\'da ki diğer yerler, ve muhtemelen düzenli olarak Yemen\'de geçirir. Irak ve az sayıda İran\'da nadiren göç ederler. Suriye, Ürdün ve Kıbrıs\'ta rastlantısal konuktur.
Beslenme :
Ağırlıklı olarak karıncaların oluşturduğu böcekleri içeren bir listesi vardır.Kurak toprakları kazıp, karıştırarak böcek vb larvaları kaparak beslenir. Çoğunlukla tünediği ir bir kaya üzerinden dalarak avlanır.Bitki üzerinden kaptığı böcek larvasını gagasıyla toprak zemine vurarak ezer ve yutar.
Biyolojisi :
Üreme dönemi, Türkiye\'de Haziran-Ağustos, Transkafkasya\'da Nisan-Haziran, Kuzey İran\'da Mayıs. Yuva alanı, kayalarda, taşların arasında veya bina duvarında, ara sıra Arıkuşu yuvasında. Bitki saplarından sıyrılmış daha ince liflerle, bazen kalın enkaz tabanında, gevşek yapılı, oldukça sığ kuru ot ve daha iri bitki lifleri içeren yuva. 4-6 adet yumurta, alt eliptik, pürüzsüz ve hafif parlak, çok soluk mavimsi beyaz veya zar zor fark edilebilir, mavimsi tonlu saf beyaz, işaretsiz veya seyrek kırmızı-kahverengi lekeli.
Sadece dişilerle 13 gün kuluçka süresi vardır.
Göçü :
Büyük sayılarda göçer, kışları doğu Afrika ve güney-batı Asya\'dadır. Kışladığı alanlarda Ekim\'den Şubat ya da Mart ortasına dek görülür.
Büyük ölçüde göçmen olmakla birlikte, Doğu Afrika ve Güneybatı Asya\'da kışlar. Kuzey Yemen\'de nadirdir ve Arabistan\'ın Körfez ülkelerinde sadece az sayıda birey vardır, ancak Birleşik Arap Emirlikleri\'nde oldukça yaygındır, Güneybatı İran\'da yaygındır. Güneydoğu Türkiye ve batı İran Kordistanına görülebilir, Sina, Doğu Mısır ve Sudan\'da kışlar ve Arap yarımadasının Güney ve Doğu bölgesinde kışlar.
Sudan ve Eritre\'nin Kızıldeniz kıyılarına yaygın kış ziyaretçileri.
Popülasyonu:
Sayılar oldukça az olmak üzere Ermenistan\'da 15-20 çift (2004 ), Azerbaycan\' da 100-1000 çift. Gürcistan\' da da gözlemlenmektedir. Türkiye\'de ilk kaydı 1967 dir. Güney-doğu Anadolu\'da step karakterli düzlüklerin dağlarla buluştuğu alanlarda 1980\'lerden beri üreme bölgeleri bilinmektedir.100-1000 çift olarak kayıtlanmıştır. ( Birdlife International 2004 sayımı )
Kıbrıs ve Libya\'da rastlantısal konuktur. İsrail\'de de rastlanmaktadır.
Kış göçlerine bağlı olarak Suriye, Yemen\'de çok nadirde olsa gözlenmiştir.
Türki\'ye de 100 - 1000 çift ürediği düşünülmektedir.
Davranışları :
Üreme dönemleri dışında genellikle yanlız başına yaşar.Göç sırasında kısa süre kullanılan alan dişi ve erkek tarafından diğer Kuyrukkakan vb türlere karşı savunulur. Yuva yapma alanları komşularıyla iç içe geçen bir karakterdedir.
Diğer Kuyrukkakanların aksine kanatları iyice açık ve ayakları sallanır şekilde havada neredeyse asılı kalır. Zıplayarak dalgalı bir hatta ilerler, arada kuyruğunu aşağıya doğru titretir. Uçarken çoğunlukla kuyruğunu kapalı tutar.
Yerel Adlar :
Ses-Ötüşü :
Alarm ötüşü kulak tırmalayan, klik içeren ıslıksıdır. Normal ötüşü ise diğer kuş seslerini taklitten uzak, basit formda tekrarlanan melodik ıslığı andıran şekildedir.Tonal kalite olarak Gökardıç\'a benzer.Uçuş sırasında yaklaşık 10-15m yükseklikte öterek yol alır. Ötüşü kısa, güçlü ve berraktır; \"sii, uat-çiu-iipha\" şeklindeki yavaş ve boğuk bir şakıma ya da \"huii, çu, çrii\" şeklinde, kısa ve ahenkdir. Arada \"stiy-stiy-stiy\" sesi ve uyarı sesi olan kısa ve kuru \"zuk\" ya da \"zvii-tuk\" duyulur.
Kaynaklar
Birds of the Western Palearctic
Türkiye ve Ortadoğunun Kuşları (syf 156, syf 369)