Diyarbakır bazalttan oluşan bir ova üzerinde , Dicle nehri binlerce sene uğraşarak bu ovayı kuzey güney istikametinde , 70 metre derinliğe kadar yarmış . Hevsel bahçeleri Diyarbakırdan 70m aşağıda şehrin hemen güneyinde Diclenin aşındırarak oluşturduğu 1500m çapında bir düzlük. Verimli alivyonlardan oluşan ve hemen yanında akmaya devam eden Diclenin suladığı bahçeler yüzyıllar boyu Diyarbakırın meyve ve sebze ambarı olmuş ve yüz civarı kuş türüne ev sahipliği ediyor. Sabahın ilk ışıklarıyla Hevsel Bahçelerine indiğinizde once Sur\'ların tepelerinde birer nöbetçi gibi Hevsel Bahçelrini gözetleyen Saksağanlar dikkatinizi çeker. Siyah sırtlı, beyaz boğazlı, yeşillimsi kuyruğu ve siyah- beyaz kanatlı bu iri kuşlar dünyanın en zeki kuşları olarak biliniyor. Yılın 12 ayı boyunca Dicle Vadisi\'nde görülen bu kuşların Dicle Nehri\'nden beslendiği ve Hevsel Bahçeleri\'ndeki kavaklıklarda yuvalandığı biliniyor. Biraz daha aşağı indiğinizde başınızı kaldırıp göğe baktığınızda bu kez yüksekte avını arayan şahin ve atmacalar dikkatinizi çeker. Tarla faresi, yılan ve küçük kuşlarla beslenen bu yıttıcı kuşları heran roket gibi aşağı dalabilirler. Uzun ama yokuş aşağı olduğundan pek yorucu olmayan bir yürüyüşten sonra Dicle Nehri kıyılarına vardığınızda yanıbaşınızdan bir Yaban Ördeği veya bir Gri Balıkçıl fırlayıp havalanırsa, sakın şaşmayın. Çünkü Hevsel Bahçeleri\'nde bu tür kuşlara da rastlamak mümkün. Dicle Vadisi\'ndeki sazlılarda görünen Gri Balıkçılların özellikle bu tip bölgelerde yuvalandığı ve kurbağa ile balıklardan beslendiği biliniyor. Yılın belli aylarında da Yeşil Başlı Ördeklere rastlıyoruz., Kavaklıkların kenarlarında yer yer görünen Böğürtlen ve Ahududu çalılarının arasında yaşamayı seven Büyük Baştankara, Dağ Kuyruksallayan, Kamış Bülbülü, Söğüt bülbülü ve Akgerdanlı ötleğenler neredeyse tüm sene bu bölgede görünen onlarca çeşit kuşlardan bazıları olarak karşımıza çıkıyor. Dut ağaçlarında yaşamayı çok seven, sarımsı küçücük ve de hafif tombul görünümleriyle sevimli bir kuş olan Çıvgın\'da yine Hevsel Bahçeleri\'nde yılın hemen hemen 9 ayı boyunca görünen kuşlardan.. Dicle Vadisinin sulak bölgelerinde yaşayan karatavuk, kuluk ve ismini bilmediğim irili ufaklı 10\'larca kuş türü yaşamakta. Nehir kenarındaki Ak Kutruksallayan ve Yalı Çapkınları ise cabası... Selim Kaya