Bu güzel yazıyı yazıp bize ulaştıran sevgili Lider Sinav\'a teşekkür ederiz

Serçe İle Söğüt Serçesinin Dağılım Alanlarının Kesiştiği Bölgelerdeki Melezlenme Durumları

Farklı çevresel koşulların bulunduğu bölgelerde türlerin farklı genetik karışımları ile sonuçlanan benzersiz melezlenme durumları görülebilir. Geniş dağılım alanlarında evrimsel geçmişi uzun olan türler farklı simpatri bölgelerinde birbirinden bağımsız melezlenmeler yapmış olabilirler.

Bu durumun bir örneği serçe (Passer domesticus) ile söğüt serçesinin (Passer hispaniolensis) melez popülasyonları arasında görülür. Bu iki tür tüm simpatri (iki türün de bir arada bulunduğu dağılım bölgesi) alanları boyunca düzenli bir melezlenme göstermemektedir.

Sabit bir melez olan İtalya serçesi (Passer italiae) İtalya’da ve çeşitli Akdeniz adalarında bulunur. Avrasya’da ise serçe ile söğüt serçesinin dağılım deseni Kuzey Afrika’daki durumdan farklıdır. Kuzey Afrika’da melez serçelerin bulunduğu bölgenin yakınında serçe ve söğüt serçeleri dağılım gösterir.

Päckert., ve ark. serçe ile söğüt serçesinin sabit melezlerin görüldüğü İtalya ile sabit olmayan melezlerin görüldüğü Cezayir’deki durumlarını incelemiştir. Yanı sıra, üreme izolasyonunun neredeyse tamamlandığı İber Yarımadası ile Avrasya’daki simpatrik popülasyonlar da incelenmiştir. Bu çalışmada, fenotipteki farklılıklar (taç, baş, sırt vd. dış görünüş özellikleri) ve genetik karışımlar incelenmiştir.

Yöntem - Örnekleme Alanları

323 kuşa ait örnekler 21 konumdan toplanmıştır (Şekil 2). (Fotoğraf 2)

Fenotip Araştırmaları

Örneklenen kuşlar, 6 karakter durumu özelliğine göre sınıflandırılmıştır. Dikkat edilen dış görünüş özellikleri tepe, boyun, yanak, böğür, göğüs ve sırt renklenmesi olmuştur. Karakter durumlarındaki ayrışmaya göre örneklenen kuşlara 0-1 arasında bir melezlenme değeri verilmiştir. Serçe (domesticus) serçe x söğüt serçesi melezleri (intermediate), söğüt serçesi (hispaniolensis) dış görünüş özellikleri Şekil 3’te gösterilmektedir. Sadece erkek kuşlar türe özgü renklenme gösterir. İki türün de dişileri benzer görünüştedir.  (Fotoğraf 3)

Moleküler Belirteçler

Moleküler belirteçler genel olarak İtalyan melez formunun iki ebeveyn türden net bir şekilde ayrılmasını sağlar. Kullanılan moleküler belirteçlerin neler olduğuna ve yapılan DNA analizleri ile mikrosatelit analizlerinin ayrıntılarına akılda kalmalarının zor olması nedeniyle değinmeyeceğim.

Sonuç

Araştırmacılar serçe ve söğüt serçesinin birlikte yaşadığı İber Yarımadası’ndaki (İspanya ve Portekiz) kuşları da örneklediler. Genetik analizler İber Yarımadası’nda serçe ile söğüt serçesi arasında zayıf gen akışı belirtileri olduğunu ortaya çıkarmıştır. Tespit edilen bazı gen akışlarına karşın bölgede belirgin melezler yoktur.

Avrasya simpatri bölgesinde (iki ebeveyn türün bir arada bulunduğu dağılım alanı) fenotipik melezlerin yok denecek kadar az olması, türler arasındaki sınırlı gen akışına rağmen genomik ebeveyn uyumsuzlukları nedeniyle bu iki türün bütünlüğünün korunduğunu düşündürmektedir. Bu sonuçlar, İber Yarımadası’ndaki serçeler ile söğüt serçeleri arasındaki üreme izolasyonunun neredeyse tamamlandığını göstermektedir.

Kuzey Afrika’da ise İber Yarımadası’ndaki durumunun aksine serçe ile söğüt serçesi yoğun bir şekilde melezlenir. Genetik analizler, Kuzey Afrika’da iki tür arasında yüksek düzeyde gen akışı olduğunu göstermektedir. Bu durum, muhtemelen 19. yüzyılın sonlarında artan kentleşme ve yoğun tarımdan kaynaklanmaktadır. Bu gelişmeler, serçe ile söğüt serçesinin bir arada bulunduğu ve melezlendiği kentsel alan parçalarını yaratmıştır. Bu durum, melez kuşların bulunduğu mozaik bir bölge oluşturmaktadır

Sonuç olarak, serçe ile söğüt serçesi arasında görülmüyor olasa da farklı türler arasında olduğu bilinen, yakın türlerin melezlenerek türlerin kaybolmasına neden olması durumunun yanı sıra serçe ile söğüt serçesi arasında görülen üç durumdan bahsedilebilir. Bunlardan biri Kuzey Afrika’da olduğu bilinen serçe ile söğüt serçesinin melezlerinin bulunduğu bir bölgedir. Diğer bir durum ise üreme izolasyonunun tamamlandığı İber Yarımadası ile Avrasya’daki durumdur. İtalya serçesi gibi sembol türler ortaya çıkaran duruma ise melez türleşme denir. Bir diğer deyişle, İtalya serçesi iki ebeveyn türün melezlenerek kararlı bir tür oluşturduğu durumun sonucudur.

Bu yazıyı hazırladıktan sonra ben serçe ile söğüt serçesinin bir arada bulunduğu alanlarda iki türü farklı bir dikkatle gözlemler oldum. Belki bir gün melez bir serçe göreceğim. 

Kaynaklar

https://avianhybrids.wordpress.com/2019/11/12/sparrows-illustrate-the-possible-outcomes-of-hybridization-from-a-hybrid-species-to-a-mosaic-hybrid-zone/

Päckert, M., Ait Belkacem, A., Wolfgramm, H., Gast, O., Canal, D., Giacalone, G., … & Stuckas, H. (2019). Genetic admixture despite ecological segregation in a North African sparrow hybrid zone (Aves, Passeriformes, Passer domesticus× Passer hispaniolensis). Ecology and Evolution, 9(22), 12710-12726.