Çütre (Carpodacus erythrinus), İspinozgiller (Fringillidae) familyasından kalın gagalı, yuvarlak başlı bir ispinoz türüdür. Meşhur sistematikçi Pallas tarafından 1770 yılında Erythrina erythrina adıyla tanımlanmıştır. Sade yüzünde belirgin koyulukta gözleri ve süssüz bir kuyruğu vardır. Tüm bireylerde gaga kalın ve iri, koyu gri ya da açık kahverengi renktedir. Bacaklar ve ayaklar grimsi-koyu kahverengidir. Kuyruk uçları çatallıdır. Erkeğin başı, göğsü ve kuyruk sokumu oldukça parlak kırmızı, kuyruğu koyu kahverengi gözükmektedir. Yanaklar açık gri kahverengi; kanatlar ve kuyruk tüyleri gri kahverengi dış kenarları ise pembe renktedir. Alt tarafta ise; göğüsün altı pembe beyaz, karın kısmı ise beyaz renktedir. Dişisi kahverengi ve hafifçe koyu çizgilidir. Gerdan ve karın beyaz, kahverengi lekeli ve çizgilidir. Bu çizgi ve lekeler özellikle göğüsün ön kısmında daha belirgindir. Göğüs kirli sarı renktedir. Krem renkli ve dar iki kanat çizgisi bulunur. Genci zeytin yeşili-kahverengi, kanat çizgileri ise daha belirgin kirli sarı renklidir. Dişisi veya genci, erkekten ayrı yerde görülürse; gagasından dolayı Serçe (Passer domesticus)’nin dişisine veya kiraz kuşlarının (Emberiza spp.) dişilerine benzetebilir. Serçe’nin dişisinden farklı olarak açık renkli karnı ve çift sıra silik çizgi bulunan kanatları ve iri gözleri ile kolayca ayırt edilebilir. Genci zeytin yeşili-kahverengi, kanat çizgileri ise daha belirgin kirli sarı renklidir. Doğu Karadeniz Dağları\'na genelde üremek amacıyla geldiği ve erkek ve dişiyi her zaman beraber gördüğümüz için tanımlamak oldukça kolay oluyor. Kanat uzunlukları erkekte 80-86, dişide ise 79-83 mmdir.

Genellikle şehir merkezlerin dışında, yerleşim yerlerin uzaklarında dağ eteklerinde yayılış gösteririler ve genellikle meşe ormanlarının ve akarsuların civarında yaşarlar. Meşe ormanlarının bulunmadığı yüksek irtifalarda diğer çam, huş ve diğer ağaçlardan oluşan ormanları da kullanıyorlar tabii yakında bir akarsu bulunması şartı ile. Asya da 2800 metrelere kadar görülebiliyorlar. Bunun dışında yerleşim yerlerindeki bahçeleri de ziyaret ettiği doğrudur. Yuvalarını genellikle 0.5 ila 4 metre yükseklikte kuruyorlar. Ağaçların bitip bodur çalılıkların ve çimenliklerin başladığı seviyede yaşadığını biliyorum(Veysel Kahraman - karaani). Kızılağaç, akçaağaç, kavak, kayın, ak gürgen ağaçlarının bulunduğu nemli ve ışıklı ormanlarda, bahçelerde bilhassa da su kenarlarında bulunur. Göç sırasında sazlıklarda, çalılıklarda ve ormanlık alanlarda, bahçe ve tarım alanlarında duraklamalar yaparlar. İnsan yerleşimlerinin yakınlarındaki yoğun yaşam alanlarını tercih ederler Yazın genellikle çalılıklarda, ağaçlık ve ormanlık alanlarda, ırmak ve nehirlere yakın olan orman kenarlarında bulunurlar. Kışın ise bahçelerde, yemişliklerde, otluk alanlarda ve kuru meşe ormanlarında görülür.

Avrupa’dan Kamçatka’ya kadar bütün kuzey Asya’da ve Kuzey Amerika’da dağılış göstermektedir. Kuzey Asya’nın büyük bir kısmında, Avrupa’nın doğu ve orta kesimlerinde ürer, kışın güney doğuya göç eder. Batıda Finlandiya, Pomeranya, Meklenburga kadar olan alanlarda görülür. Ayrıca Himalaya, batı Çin dağları, orta Asya, kuzey İran, Kafkasya’ya kadar geniş bir dağılış göstermektedir. Yurdumuzda Karadeniz sahil bölgesinde, Marmara Bölgesi\'nin kuzeybatısında, İç Anadolu’nun kuzeyinde yaz göçmeni olarak bulunmaktadır. Alucra (Giresun)\'da ve Artvin (merkez)\'de yazın görülüyorlar (alcedo). 2005te Rize-İkizdere de, birkaç çift görmüştüm. Ağaç sınırının üstünde, uygun gördükleri her yere konuyorlardı. En son 2009 yazının başlarında Kars Kafkas Üniversitesi\'nde küçük bir bahçede gördüm (Biyoorhan).

İran’dan Çin’e kadar olan bölgede kış göçleri yaparlar. Göçlerde koloniler genellikle aynı zamanda tüylenen erkelerden ve dişilerden oluşmaktadır. Bu sebeple bir yıllık erkekler erginlerden daha fazla görülür. Genel olarak bitkisel besin alırlar. Dane, tohum, meyve, tomurcuk ve taze sürgünlerle beslenir. Kuluçka ve yavru zamanı böcek ve tırtılları toplar. Besinlerini hem yerden hem de ağaç üzerinden toplarlar.

Genellikle meşe ormanlarının ve akarsuların civarında yuvalaniyorlar. Yuvalarını kuru ince dalları, kurumuş otlar, sazları, kök, kıl ve bitki tüylerini kullanarak yapar. . Kuluçkaya sadece dişi kuş yatıyor ve yavrular her iki eş tarafından da besleniyor. Ağustos ayından başlamak üzere üreme bölgelerini terk etmeye başlıyorlar. Yuvalarını genellikle 0.5 ila 4 metre yükseklikte kuruyorlar. Haziran, Temmuz aylarında bir kez olmak üzere bu yuvaya 3-5 yumurta bırakılıyor. 17x15 mm ebadındaki yumurtaları mavi zeminli ve siyah-kahverengi lekelidir. Kuluçkaya sadece dişi kuş yatıyor ve yavrular her iki eş tarafından da besleniyor. Ağustos ayından başlamak üzere üreme bölgelerini terk etmeye başlıyorlar. (Birds of Kazakhstan) Nisan sonu ile Mayıs başından itibaren güney bölgelere ulaşırlar. Çütrenin dünya üzerinde Danube kalyonundan, İsviçre ve Sibirya’ya, Kafkaslara, Kuzey İran ve Afganistan, Parkistan, Batı Himalayalar, Çin ve Japonya’ya kadar 25-28 enlemleri arasında üreme yaptığı kayıt edilmiştir. Mayısın ortası ve sonu arasında kuzey bölgelerde de görülmesi muhtemeldir. En geç göçler Haziranın başı ile ortasında, bazı durumlarda ise haziran sonuna kadar uzamaktadır. Üreme sahalarında Mayıs sonu ile Haziran başında görünmeye başlarlar. Aynı kolonideki farklı çiftlerin üreme sahaları arasında15-60 m mesafe vardır. Yuvalarını çalıklıkların ya da ağaçların alt dallarına, yerden yaklaşık 0,5 ila 4 m. kadar yükseğine yapar. Sadece dişiler yuvayı yapar. Yuva yapımında erkek çütreler dişilere refakat ederler direk yuva yapımına karışmazlar. Yuvalarını dikenli ağaçlara yapmayı tercih ederler. Özellikle çalılardan hanımeli, kuşburnu, kadıntuzluğu, leylak ve mürver, ağaçlardan ise ladin, göknar, huş, karaağaç, elma ve akçaağaç en çok tercih edilen yuva ağaçlarıdır. Yuvaların yapımı 3-4 gün sürmektedir. Yumurtaların kuluçka süresi 2 haftadır. Kuluçkadan çıkan yavruların palazlanma süreleri ortalama 15-17 gündür. Palazlanma dönemi boyunca hem dişi hem de erkek çütre yavruları besler. Temmuz sonundan Ağustos başına kadar sonbahar göçleri görülür. Sabah uçusları daha yoğun olarak gözlenmektedir.

Kislari gecirdikleri ulkeler; Güney Dogu Çin, Endonezya, Burma, Hindistan, Guney Iran . 28 ve 65 derece boylamlari arasindaki ulkelerde rahatca gorulebilir seklinde genis bir yayilis gosteriyorlar. Kuzey bölgelerde Eylül sonunda gözden kaybolurlar güneyde ise Ekim-Kasım aylarına kadar türün kayıtları bulunmaktadır.

Dünya nüfusu 37500000 ila 366000000 birey olabileceği tahmin edilmektedir. IUCN’in Kırmızı Listesi\'nde LC (düşük riskli) olarak yer almaktadır (www.iucn.org). Dünya üzerindeki üç alttüründen ikisi, Türkiye’de de görülmektedir. Bunlar: Carpodacus erythrinus erythrinus (Pallas) Carpodacus erythrinus kubanensis (Laubmann)\'dır.

Urkektirler. Koloniler kurulduktan sonra üreme sezonu boyunca her bir erkek birey sadece bir tip ötüşü kullanmaktadır. Yayılış gösterdiği alanlarda 3-9 (genellikle 4-5) farklı rezonans ve bunların birleşmesinden oluşan 5 farklı ötüş tipine sahiptir. Ötüşleri oluşturan farklı rezonanslar bazen bir birleri içine karışarak yeni kombinasyonlar meydana gelebilir. Çütre bu ötüş tipleri ile kendi hakimiyet bölgesini belirler ve diğer bireylerin bölgelerinden kendi bölgesini ayırır. Bununla birlikte ötüşteki bu farklılıklara rağmen aynı tip ötüş ile karakterize edilen ortalama 15 çiftlik koloniler meydana gelebilir.

ÇÜTRE (KARMEN ŞAKRAK KUŞU) Ing : Scarlett Grosbeak Alm : Karmingimpel Frn : Roselin cramoisie

Sesi boğuk ve yükselen bir \"şviih\". Ötüşü kısa,ritmik ve ısliğımsı cümlelerden ibarettir. Özellikle kısa, ritmik ve ıslığımsı cümleler halindeki ötüşü ile kolaylıkla fark edilir Çütre özellikle eşsiz ve farklı tiplerdeki ötüşleri ile ayırt edilmektedir.

- Kuş gözlemcisinin cep kitabı -KazimCapaci.com -Birds of Kazakhstan -Yrd. Doç. Dr. Nuri Kaan ÖZKAZANÇ