COMDEKS Programı kapsamında Datça-Bozburun Yarımadası’nda yürütülen dokuz projeden biri de Doğa Araştırmaları Derneği’ne (DAD) ait. DAD, Datça-Bozburun Yarımadası Korumada Öncelikli Memeli Hayvan Türleri Eylem Planlarının hazırlanması için kolları sıvamış durumda. Levent Erkol ve Yasin İlemin’le rpjeyi ve Datça ekosisteminin memeli hayvanlar için önemini konuştuk.
ek memeli için değil, ekosistem temelli yaklaşım

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, (DKMPGM) Tür Eylem Planı’nı “Türün doğal yaşam alanında kendi kendini sürdürebilir popülasyonlarının sağlanmasına yönelik olarak; türün biyolojik ve ekolojik ihtiyaçlarını ve koruma ve yararlanma ilkelerini tanımlayarak alandaki insan faaliyetlerinin ekonomik, kültürel ve sosyal boyutlarını düzenleyen plan” olarak tanımlıyor. DAD’dan Levent Erkol’un verdiği bilgiye göre Türkiye’de ilk tür eylem planları, Akdeniz foku, deniz kaplumbağası, toy, kara akbaba için hazırlandı ve Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın girişimleri ile bu sayı hızla artıyor. Ayrıca geçtiğimiz dönemde GEF SGP’nin desteği ile bir Turna Ulusal Eylem planı DAD tarafından tamamlanmış durumda.
Ancak Datça-Bozburun Yarımadası için yapılan bu çalışmanın bahsedilen örneklerden farkı, tek türe odaklanmayıp aynı coğrafyayı yüzyıllardır birlikte kullanan memeli türlerini bir arada yönetmeyi amaçlaması. Çünkü günümüzde bir memeli türü için mevcut olan bir tehdit diğer türler için de geçerli. Levent Erkol, DAD’ın bu planları hazırlarken yaklaşımının diğer planlardan farklı olarak ekosistem temelli olduğunu belirtiyor.

“Datça – Bozburun Yarımadası ülkemizin en bakir doğal alanlarından biri”

COMDEKS Programı kapsamındaki 9 projeden birinin memeli türleriyle ilgili olmasının nedeni açık: Datça – Bozburun Yarımadası ülkemizin en bakir doğal alanlarından biri ve ekosistemdeki bu el değmemişlik tür çeşitliliğini de beraberinde getiriyor. Erkol’un verdiği bilgiye göre yarımada, ülkemizde yaşayan birçok insanın ancak belgesellerde görebileceği bir çok türü, örneğin boz ayı, karakulak, yaban kedisi, su samuru gibi memelilerin doğal yaşam alanı. Tehdit altında olan memeli türler ise boz ayı, karakulak, yaban kedisi, yaban keçisi ve yaban kedisi. En büyük tehdit ise yaşam alanlarının kaybolması ve/veya bozulması, ki Türkiye’deki bir çok korumada öncelikli tür için de durum aynı.
Levent Erkol; yoğun avlanma yöntemleri dışında bir türün avlanarak yok edilemeyeceğini ama yaşadığı, beslendiği, yavrularını büyüttüğü doğal alanları yani ‘evini’ yok ederek bir türü yok edebileceğinizi söylüyor. Bu genel tehditlerin yanında her tür, farklı tehditlerden etkileniyor örneğin yaban kedisi için en büyük tehditlerden biri evcil kedilerle çiftleşmesi ve gelecek nesillere sağlıksız genetiğin sağlıksız olması, su samurları için en büyük tehdit ise su içinden geçen ATV ve quad patikaları.

Geçen aylarda şehre inen karakulak haberleriyle sık sık karşılaştık. Sorularımızı yanıtlayan projenin memeli tür uzmanı, Uzman Biyolog Yasin İlemin durumu şöyle açıkladı:

Merakına yenik düşen memeliler

“Ekosistemler tehlike altında ve sürekli doğal habitatların içine giren insan kullanımı söz konusu. Bu durumda özellikle büyük memelilerden, yırtıcı türler olumsuz etkileniyor. Özellikle Batı Anadolu’da yaptığım gözlem ve arazi çalışmalarıma göre; örneğin karakulak türünde, yaklaşık 10-12 ay sonra annelerinden ayrılan yavru bireyler, insanları tam olarak tanımadıkları için (çünkü onların doğasında insanoğlu bir predatör ya da bir av olarak yok) ve tecrübesizliklerinin de katkısıyla insan yerleşimlerine inip meraklarına yenik düşebiliyorlar. Bu durum özellikle de populasyondaki sayı azaldığı için ortaya çıkıyor, çünkü yetişkinliğe yeni adım atmış ve cinsel dürtüleri de aktif olan bireyler kendi türünden bir hayvan bulamadığı sürece daha fazla alan dolaşıyor böylece mutlaka insan yerleşim yerlerine yaklaşıyor. Ve bu alanlara girdiğinde de hazır ve yakalaması kolay kümesteki kanatlı hayvanlara ve küçükbaş hayvanlara saldırabiliyor.”
Datça-Bozburun’da varlığı bilinen su samuru ilk kez fotoğraflandı

Levent Erkol’a göre dokuz yıldır bilimsel çalışmalar yapan ve alanı çok iyi tanıyan Uzman Biyolog Yasin İlemin ve alanı çok iyi tanıyan ve projede saha çalışmalarında çok büyük destek veren Datça Orman İşletme Şefi Ertan Kılcı ile çalışmak DAD’ın bu projedeki büyük avantajı. İlemin, en baştan beri toplamda 7500 memeli kaydı elde etmiş, bu verilerin yalnızca %10’luk kısmı bu proje kapsamında elde edilmiş. Projedeki önemli olaylardan biri de Datça-Bozburun Yarımadası’nda varlığı bilinen ancak bugüne kadar daha önce hiç fotoğraflanmamış olan su samuru türünün Yasin İlemin tarafından proje süresince fotoğraflanmış olması.

Tür eylem planları, farklı taraflarının katılımıyla hazırlanıyor; bilimsel çalışmaları, koruma çalışmalarını, eğitim çalışmalarını içeriyor. Ancak planların resmi uygulayıcısı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Diğer yandan STÖ olarak DAD, “Tür Eylem Planı Hazırlama Rehberi”nin hazırlanması, Tür Eylem Planları’nın standartlaştırılması amacıyla bakanlık teşkilatına yönelik çalıştay düzenleme ve kurumun kapasitesini geliştirme amaçlı olarak bir takım faaliyetler yürütüyor.

DAD ekibi tarafından titizlikle hazırlanan tür eylem planının, hazırlık süresince önemli katkı veren Orman ve Su İşleri Bakanlığı 4. Bölge Müdürlüğü, Muğla Orman Bölge Müdürlüğü ve Muğla İl Çevre ve Şehircilik Müdürülüğü’nün çalışmaya kesinlikle sahip çıkacaklarına ve planı uygulayacaklarına inanan Erkol, projenin yerel ortağı Datça Çevre Derneği’nin (DAÇEV) de alanda etkin bir sivil toplum örgütü olarak planın uygulanmasını izleyeceğinden emin.
“Su samurunun yayılış alanı belirlenmeden yapılaşmaya açılmamalı”

Datça-Bozburun ÖÇKB Çevre Düzeni Planı Revizyonu ile ilgili görüşünü aldığımız Levent Erkol’a “Revziyonun etkisi ne olacak?” diye sorduk, yanıtı şöyle: “Eylem planı kapsamında çalıştığımız türler; su samuru dışında genel olarak orman habitatlarına bağımlı türler. Mevcutta tartışılan revizyonun eğer yaşam alanları orman vasfından çıkartılmazsa bu türler üzerinde çok büyük bir etkisi olacağını düşünmüyorum. Ancak çekçek yeri, marina gibi kıyısal yapıların oluşturulmasında su samurunun mevcut yayılış alanları belirlenmeden herhangi bir yapılaşmaya izin verilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Reviyon bir çok alt planın hazırlanmasını ön görüyor, asıl hedefimiz alt planların hazırlanma aşamlarına müdahil olarak elde ettiğimiz verileri alt planlara entegre etmek olmalı. Yalnız Datça – Bozburun için değil tüm doğal alanlarda türlerin doğal yaşam alanları belirlenerek üst ve alt ölçekli planlarda bir kriter olarak kullanılmalı.”

(Özlem Katısöz/Gözde Kazaz)

Kaynak: yesilgazete.org/blog/2014/05/28/datcada-oncelikli-memeli-hayvan-turleri-koruma-altinda/